گزارش ماهانه مانیتورینگ حقوق بشر ایران ، ژانویه ۲۰۲۲
مقدمه
سال میلادی جدید، با رکورد جدیدی از اعدامها در ایران آغاز شد.
این ماه همچنین با قتل های خودسرانه، نقض حقوق زندانیان و نیز شکنجه و بدرفتاری با شهروندان همراه بود.
محرومیت ها در زمینه فعالیت آزاد اطلاع رسانی و دسترسی آزاد به اینترنت نیز در ایران ادامه داشت و گسترة سرکوب، به دستگیری های خیابانی و طرح های علنی سرکوب نیز، رسید.
مرگ در بازداشت، اذیت و آزار زندانیان و محرومیت آنها از دسترسی به درمان، از دیگر موارد نقض حقوق بشر در این ماه بود.
در کنار این موارد، نقض حقوق اقلیت های مذهبی و تبعیض علیه زنان نیز در ایران ادامه داشته است.
مانیتورینگ حقوق بشر ایران، ضمن گردآوری نمونه های بارز نقض حقوق بشر، گزارش حاضر را با علم به این واقعیت منتشر می کند که حقایق ذکر شده، تنها گوشه ای از واقعیت موجود در جامعه ایران را در بر می گیرند و سرکوب حقیقی، گستره ای بیش از این را شامل می شود.
نقض حق حیات
ماه اول سال ۲۰۲۱ با افزایش اعدام ها در ایران همراه بود. طی ژانویه ۲۰۲۱، دستکم ۴۷ نفر در ایران اعدام شدند.
در این میان، اعدام شهروندان بلوچ در زندان های زاهدان و زابل، کمیت قابل توجهی داشته است.
در میان نمونه های تکاندهنده اعدام در این ماه می توان به اعدام یک شهروند ۷۰ساله در زندان ارومیه اشاره کرد که در سحرگاه پنجشنبه ۷بهمن ۱۴۰۰ صورت گرفت.
میرسلطان امیری، ۷۰ساله، به اتهام مواد مخدر بازداشت و به اعدام محکوم شده بود.
اعدام او در زندان مرکزی ارومیه در حالی صورت گرفت که پیش از این، در ۱۲تیر ۱۴۰۰، فرزند او، شهریار امیری ۴۲ساله، با همین اتهام، در همین زندان، اعدام شده بود.
همچنین در روز سه شنبه ۲۱دی ماه، حکم اعدام دو زندانی در زندان مرکزی زنجان به اجرا درآمد که نسبت برادری با هم داشتند.
فرهنگ علیالهی و یاسر علی الهی با اتهام مواد مخدر به اعدام محکوم شده بودند.
قتل خودسرانه
در ماهی که گذشت، دستکم ۲۲شهروند به طور خودسرانه از سوی نیروهای حکومتی کشته یا زخمی شدند.
در این میان، نمونه جان باختن دختر ۸ساله در زنجان، بازتاب گسترده ای در رسانه های حقوق بشری داشته است.
بنا به گزارش ها، نیروهای حکومتی در زنجان به سوی اتومبیل یک شهروند کُرد تیراندازی کردند که در جریان آن، دختر ۸ساله خانواده، مزگین پلنگی، بر اثر اصابت مستقیم گلوله، در دم جان سپرد.
خواهر ۱۶ ساله مزگین بنام فلک پلنگی نیز به شدت مجروح شد و در یکی از مراکز درمانی زنجان تحت مراقبت های پزشکی قرار گرفت. به دنبال انتشار گسترده این خبر در رسانه های اجتماعی، خانواده این کودک از سوی نهادهای امنیتی تحت فشار و تهدید قرار گرفتند. همچنین پدر این کودک در حین برگزاری مراسم ترحیم فرزندش توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد.
در نمونه ای دیگر، سحرگاه شنبه ۱۱دیماه، نیروهای نظامی و امنیتی حکومت به روستای شورو از توابع شهرستان دزاپ حمله کردند. شش تن از شهروندان بلوچ در این میان به قتل رسیدند. در میان این شهروندان، یک زن به همراه کودکش نیز وجود داشت.
شکنجه
شکنجه و مجازات های بیرحمانه و تحقیرآمیز در ماه ژانویه در ایران ادامه داشت.
در روز اول بهمن، خبر اجرای حکم شلاق یک فعال رسانه ای روی وایرها منعکس شد.
شاپور وقار، مدیر گروه صدای عدالت مغان به اتهام توهین به نماینده مجلس به تحمل ۷۴ ضربه شلاق محکوم شد و این حکم به اجرا در آمد. علت شکایت علیه او، افشای برخی اقدامات مالی، استخدام چهرههای نزدیک به این نماینده و فعالیتهای نظیر آن صورت گرفت.
نقض آزادی بیان
در ماه ژانویه، دستگیری، محدودیت اطلاع رسانی و همچنین متهم شناختن مدیران رسانه در ایران ادامه داشت.
امیرعباس آزرم وند، روزنامهنگار و فعال کارگری، توسط دادگاه انقلاب تهران به ۴ سال و ۳ ماه حبس تعزیری، محکوم شد. وی همچنین به عنوان مجازات تکمیلی به ممنوعیت خروج از کشور و منع عضویت در گروههای سیاسی و اجتماعی به مدت دو سال محکوم شد.
مدیر مسئول هفتهنامه صدا و مدیر مسئول سایت بیرونیت از سوی اعضای هیات منصفه دادگاه مطبوعات، مجرم شناخته شدند. اتهام آن ها، نشر اکاذیب، افترا و مطالب غیر واقع بود.
در نمونه ای دیگر، رئیس پلیس تهران از دستگیری ۱۷ تن از گردانندگان صفحه های اینستاگرامی در پایتخت خبرداد که اقدام به تهیه و انتشار ویدئوی دوربین مخفی کرده بودند.
محیط زیست
فاجعه محیط زیستی در ایران، موضوعی بود که در ماه ژانویه نیز مقامات حکومت به آن اذعان داشتند.
حسینعلی ابراهیمی کارنامی، مدیرکل اداره حفاظت محیط زیست مازندران درباره وضعیت احیای خلیج گرگان گفت: در حال حاضر وضعیت خلیج نه تنها تغییر نکرده است بلکه مقداری از سطح خشکی در سال ۱۴۰۰ بیشتر هم شده است و امسال حدود ۱۵۰۰ هکتار به بخش خشک شده خلیج گرگان اضافه شده است.
ابراهیمی در ادامه گفت: درصورت تداوم خشکی خلیج گرگان حداقل به صورت مستقیم شهرهای مرکزی و شرقی مازندران و غربی استان گلستان از این ریزگردها متاثر میشوند. اگر اقداماتی انجام نشود و شاهد تداوم خشکی خزر یا کاهش سطح تراز دریای خزر باشیم متاسفانه شاید بتوان گفت کل خلیج گرگان و تالاب میانکاله در سالهای آینده خشک شود.
ظهرابی مدیرکل محیط زیست استان فارس با بیان اینکه وضعیت تالاب های فارس خوب نیست، گفت: در حال حاضر فقط دو تالاب کوچک برمشور و هفت برم در طول سال آب دارند و مابقی تالاب های استان یا کاملا خشک شده اند و یا به صورت فصلی با بارندگی موقتا آبگیری می شوند.
داریوش حسننژاد مدیرعامل شرکت آب منطقهای لرستان گفت: هماکنون ۱۹ درصد از مخازن سدهای استان پر است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۵۸ درصد کاهش نشان میدهد.
فیروز قاسمزاده، مدیر کل دفتر اطلاعات و دادههای آبی شرکت مدیریت منابع آب ایران گفت: در حال حاضر موجودی آب در سدهای کشور حدود ۲۸ درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته را نشان میدهد.
وزیر نیرو نیز پاییز امسال در سفر به استان خوزستان گفته بود که سال ۱۳۹۹-۱۴۰۰ بی سابقه ترین خشکسالی در ۵۲ سال اخیر بوده است.
در کنار این نمونه ها می توان به یکی از سرمایه های بی نظیر ایران، دریاچه صورتی لیپار اشاره کرد.
دریاچه صورتی لیپار در شهرستان چابهار با سدسازی اشتباه در بالادست به شدت در معرض خطر نابودی قرار دارد. این تنها دریاچه صورتی چابهار است که به خاطر عدم برنامه ریزی صحیح مسئولین رو به نابودی می رود.
زنان
ممنوعیت ها و تبعیض علیه زنان در ایران، در ماه گذشته میلادی، روندی صعودی داشت.
در یک نمونه، مدیرکل ورزش و جوانان استان اصفهان، فعالیت زنان در رشتههای زیر مجموعه فدراسیون بدنسازی را ممنوع اعلام کرد.
در نمونه ای دیگر، وزارت ورزش امکان حضور و فعالیت زنان بوکسور را مشروط به مجوز خاص کرد.
کاظمی پور، معاون زنان وزارت ورزش و جوانان در مورد راه اندازی بوکس زنان گفت: با توجه به حساسیت هایی که رشته بوکس دارد، برای راهاندازی بوکس زنان باید مجوزهای خاصتری اخذ شود.
همچنینولیالله لونی، رییس مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، در نامهای به رئیسی، با ورود زنان به ورزشگاهها مخالفت کرد و از رئیسی خواست که جلو تصمیم وزارت ورزش و جوانان در این زمینه را بگیرد.
لونی در این نامه نوشت که ورود زنان به ورزشگاهها مورد مخالفت صریح خامنهای، مراجع تقلید و حوزه علمیه است. او اضافه کرد ورود زنان به ورزشگاهها «نه تنها در ردیف مشکلات و مسائل دارای اولویت بانوان جامعه نیست بلکه اساسا برخلاف ارزشهای اسلامی ایرانی بوده و در راستای نگاه ابزار محور غرب به زن است».
در ماه ژانویه همچنین گزارشی تکاندهنده از تاثیر بحران آب بر زندگی زنان در خوزستان منتشر شد.
در بخشی از این گزارش که از سوی منابع حکومتی انتشار یافت، آمده بود، یک منبع آگاه در اداره ثبت احوال اهواز گفت، روزانه یک تا سه ازدواج زیر پانزده سال ثبت میشود. کنشگران اجتماعی خوزستان میگویند در سه سال گذشته خشونت علیه زنان بهطور چشمگیری در خوزستان افزایش داشته است. یک منبع آگاه گفت، در شهر اهواز حدود ۳۵۰۰ زن تنفروشی می کنند. پونه پیلرام، رئیس سابق کمیسیون زنان فرمانداری اهواز گفت، «شاید باورتان نشود، من دختر هفدهسالهای را در مرکزم داشتم که تابستانها برای اینکه دو ساعت بتواند با کولر گازی خنک شود، تنفروشی میکرد».
سرکوب خیابانی
سرکوب در ماه ژانویه با طرح های نیروی انتظامی به خیابان ها کشیده شد.
رئیس پلیس امنیت عمومی تهران بزرگ از اجرای ششمین مرحله طرح اقتدار خبر داد. وی گفت که در این طرح ۱۷۵نفر دستگیر شده اند. کاویانی همچنین تصریح کرد که بیش از ۲۰ واحد با هماهنگی مقامات قضائی پلمب شد. وی همچنین به دستگیری فعالین اینترنتی اشاره کرد و گفت، در این طرح بیش از ۱۶ پیچ اینستاگرامی شناسایی شد. ضمن احضار ادمین های متخلف نسبت به مسدود کردن آن ها اقدام گردید و ۱۶پرونده در این زمینه تشکیل شد.
در نمونه ای دیگر، حسین رحیمیرئیس پلیس پایتختاز دستگیری ۳۶۲ نفر در هفتمین مرحله طرح اقتدار خبر داد. رحیمی خاطر نشان کرد: در این طرح ۱۳۹ محله، بوستان، قهوهخانه، سفرهخانه، باشگاه بدنسازی مورد بازدید و پاکسازی قرار گرفت.
سرکوب اقلیتهای مذهبی
در ماهی که سپری شد، سینا شهری در تبریز، ناتولی درخشان در ساری، صبا سفیدی در تهران و محمد حسینی در مشهد بازداشت شدند.
علاوه بر این، نیروهای امنیتی در زمان بازداشت سینا شهری، ضمن تفتیش منزل، تعدادی از لوازم شخصی و آثار مربوط به آئین بهائی را ضبط کرده و با خود بردند. افزون بر این، دادگاه ویژه اصل ۴۹ قانون اساسی مازندران، حکم بر مصادره ملک شیدا تائید، شهروند بهائی ساکن قائمشهر به نفع “ستاد اجرائی فرمان امام” داد.
در ضمن، هادی رحیمی، نوکیش مسیحی و منیژه اعظمیان، شهروند بهائی، جهت اجرای حکم حبس بازداشت و به ترتیب به زندان های اوین و بابل منتقل شدند.
همچنین، ساناز نطقی و فرجالله بنگاله شهروندان بهائی، به دادگاه تجدیدنظر استان خوزستان احضار شدند.
در زمینه سرکوب اقلیت های مذهبی، نمونه ای تکاندهنده در ماه ژانویه در رسانه ها منعکس شد.
یک زندانی سنی مذهب به نام ارکان پالانی جاف، ۲۸ساله، محبوس در زندان رجایی شهر کرج، در پی مخالفت با مرخصی خود دست به اعتصاب غذا زد و لبان خود را دوخت.
ماموران وی را به سلول انفرادی منتقل کردند و در آن جا مورد ضرب و شتم قرار دادند. آنها حتی لبان دوخته اش را باز کردند و تهدید کردند اگر اعتصابش ادامه داشته باشد، هر روز او را ضرب و شتم خواهند کرد.
در ماهی که گذشت، همچنین یک شهروند توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد. دلیل بازداشت او، «تغییر مذهب اش» عنوان شد. ماموران حکومتی،سید محمد حسینی، ۳۲ ساله، دارای دو فرزند و اهل اصفهان را بازداشت کردند. وی از تشیع به تسنن تغییر مذهب داده بود. این شهروند طی یک تماس تلفنی با خانواده، از انتقال خود به یکی از بازداشتگاههای امنیتی در اصفهان خبر داده بود.
وضعیت زندانیان
فشار بر زندانیان بخصوص بر زندانیان سیاسی در ژانویه ۲۰۲۱ رو به افزایش بود. مرگ دستکم چهار زندانی در حبس، در این ماه، مؤید وضعیت فاجعه بار زندانیان در ایران است.
در یک نمونه، صبح روز ۲۰دیماه نیروهای گارد ویژه زندان مرکزی ارومیه به بند سیاسی و عقیدتی این زندان یورش بردند. آنها ۴۷ زندانی این بند را به بند جدید امنیتی اقدام کردند. ماموران گارد ویژه ضمن ضرب و شتم زندانیان اقدام به تخریب وسایل شخصی آنها کردند.
مرگ در حبس
عادل کیانپور، زندانی محبوس در زندان شیبان اهواز روز شنبه ۱۱ دیماه جان خود را از دست داد. این واقعه یک هفته پس از آغاز اعتصاب غذای آقای کیانپور در اعتراض به روند پرونده صورت گرفت. کیانپور از چهارم دی امسال در اعتراض به محرومیت از حق دادرسی عادلانه و بدون رسيدگى پزشكى اعتصاب غذای غذای خود را آغاز کرده بود.
بکتاش آبتین شاعر، فیلمساز و زندانی سیاسی در حالی روز شنبه هجدهم دی، پس از یک دوره ابتلا به کرونا جان خود را از دست داد. مأموران زندان او را از درمان بهموقع محروم کرده بودند.
بکتاش آبتین در زندان برای دومین بار به بیماری کووید-۱۹ مبتلا شده بود. وی در روز ۱۹ دیماه تحت فشار نیروهای امنیتی در امامزاده عبدالله شهر ری به خاک سپرده شد.
همچنین در روز ۲۹دیماه، یکی از بازداشت شدگان در تهران به طرز مشکوکی در بازداشت جان سپرد. به گفته رسانه های حکومتی، این متهم ۳۶ساله با شکایت شاکی خصوصی و حکم جلب به بازداشتگاه منتقل شده بود.
شامگاه ۱۵ دی ۱۴۰۰ نیز یک زندانی در زندان رجایی شهر کرج جان خود را از دست داد. هویت این زندانی امین پوست دار، حدودا ۴۵ ساله، احراز شده بود. وی بر اثر ایست قلبی جان خود را از دست داد.
محرومیت از ملاقات و مرخصی
در ماه گذشته محرومیت زندانیان عقیدتی و سیاسی از اعزام به مرخصی در موارد متعدد گزارش شده است که از مهمترین آنها میتوان به زینب جلالیان در زندان یزد، سعید ماسوری در زندان رجایی شهر کرج، خالد پیرزاده در زندان شیبان اهواز و مریم اکبری منفرد در زندان سمنان اشاره کرد.
همچنین صبا کردافشاری، فعال مدنی محبوس در زندان قرچک ورامین روز شنبه ۲۵ دیماه طی ابلاغیه ای از محرومیت خود از ملاقات به مدت دو هفته مطلع شد. این دستور بدون برگزاری جلسه شورای انضباطی صورت گرفت.
لازم به ذکر است، مریم اکبری منفرد، زندانی سیاسی تبعید محبوس در زندان سمنان، روز جمعه ۱۰ دیماه وارد سیزدهمین سال از مدت محکومیت خود شد. خانم اکبری منفرد از زمان بازداشت تاکنون بدون حتی یک روز مرخصی در زندان بسر برده است.
درضمن، بنجامین بریر در زندان وکیل آباد مشهد و سام رجبی در زندان اوین از برقراری تماس تلفنی محروم مانده اند.
محرومیت از درمان
حق درمان و رسیدگی پزشکی همواره از مهمترین موارد نقض حقوق زندانیان در ایران به شمار میرود. اما زندانیان بسیاری در ماه گذشته از آن محروم بودند. از جمله این زندانیان فاطمه مثنی، حسن صادقی و بهنام موسیوند در زندان رجایی شهر کرج، ابراهیم صدیق همدانی در زندان مریوان، حمید حاج جعفر کاشانی، محمود علی نقی و عباس دهقان در زندان تهران بزرگ و علی احمدی در زندان قائمشهر از دریافت خدمات درمانی محروم بودند.
خدیجه مهدی پور، زندانی سیاسی بدون رعایت اصل تفکیک جرائم دوران محکومیت خود را در بند زنان زندان ایلام سپری میکند. این زندانی علیرغم بروز علائم کرونا از رسیدگی پزشکی محروم مانده است. وی همچنین سردردهای مداوم و بروز یک لکه سیاه در چشم رنج میبرد.
همچنین، زینب جلالیان، زندانی سیاسی تبعیدی در زندان یزد، در چهاردهمین سال حبس همچنان محروم از مرخصی و بدون چشماندازی از آزادی، حکم حبس ابد خود را بدون رعایت اصل تفکیک جرائم تحمل میکند. خانم جلالیان با وجود مشکلات پزشکی همچون ناخونک چشم، ناراحتی کلیه و بیماری زمینهای آسم از رسیدگی مناسب پزشکی محروم است.
زندانی سیاسی چنگیز قدم خیری در زمان بازداشت هدف گلوله ماموران سپاه پاسداران قرار گرفته و یک کلیه خود را از دست داد، کلیه دیگرش نیز دچار نارسایی شده و نیاز به درمان فوری دارد اما برغم درد کشنده و شرایط وخیم جسمی از هرگونه رسیدگی پزشکی به او ممانعت میشود.