مقدمه:
در ماه سپتامبر همچنان نقض سيستماتيك حقوق بشر در ايران ادامه داشت. که در بررسی اصلی ترین موارد آن ميتوان به موج فزاينده اعدام در ملاعام و اجراي حكم اعدام در زندانها ، صدور حكم و اجرا حكم قطع دست، شكنجه زندانيان تا حد مرگ، اجرا حكم شلاق و كشتار كولبران اشاره كرد.
مانيتورينگ حقوق بشر ايران در اين گزارش سعي دارد بخشي از موارد نقض حقوق بشر در ماه سپتامبر را به اطلاع برساند.
اعدام، قتل های خودسرانه، مرگ در حبس
اعدام:
مانيتورينگ حقوق بشر ايران در ماه سپتامبر 44 اعدام را ثبت کرده است که تنها 23 مورد آن توسط خبرگزاريها و سايتهاي حكومتي اعلام رسمی شده است، لذا میتوان حدس زد که تعداد آمارها از این بیشتر باشد.
از مجموعه اعدامهاي اين ماه 7مورد در ملاعام و ساير اعدامها در زندانهاي اردبیل؛ بروجرد؛ خرم‌آباد؛ مشهد؛ زنجان؛ کرمان؛ قم؛ کرج؛ قزوین و تبریز صورت گرفته است. یک زندانی زن در میان اعدام شدگان روز ۲۷شهریور بوده است.
در روز 19سپتامبر، یک جوان ۲۳ساله به‌خاطر سرقت به سه سال حبس محکوم شده بود اما در یک پرونده‌سازی جدید به اعدام محکوم شد. دژخیمان او را همراه با یک زندانی دیگر در شرایطی که دست و پایشان در زنجیر بود بدار آویختند. به دستور دادستان اردبیل؛ حدود ۵۰تن از زندانیان مجبور به تماشای صحنه اعدام همبندیان خود شدند.
این اعمال غیرانسانی که توسط مسئولین زندان انجام می شود؛ جهت زجر دادن بیشتر زندانیان قبل از اعدام انجام میشود.
در روز 20 سپتامبر، همزمان با صحبتهاي حسن روحاني رئيس جمهور وقت ايران در مجمع عمومي سازمان ملل متحد تنها 14 اعدام و 3حكم قطع دست در ايران اجرا گردید.
همچنين بنا به گزارشهاي رسيده به مانيتورينگ حقوق بشر از 170 زنداني محبوس در زندان اردبيل ۲۵نفر محكوم به اعدام هستند. حكم برخي از آنها توسط دیوان عالی كشور تأييد شده است. برخي از آنها در زمان ارتكاب جرم انتسابي کمتر از ۱۸سال داشتند. صدور حكم اعدام براي نوجوانان زير 18 سال در حاليست كه جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۹۹۰ میثاق جهانی حقوق کودک را امضا کرده است و بر اساس آن متعهد به «قائل شدن حداقل سن برای نقض قانون کیفری به نحوی که زیر این سن، کودک فاقد مسئولیت کیفری باشد» شده است.
قتل هاي خودسرانه:
در ماه سپتامبر 7تن از كولبران و كاسبكاران كرد در پي شليك مستقيم نيروهاي مرزباني كشته شده اند.
در روز23سپتامبر يك نوجوان 18 ساله در آبادان در پي شليك نيروي انتظامي جان خودش را از دست داد.
در روز 24سپتامبر يك جوان بلوچ در پي شليك نيروهاي انتظامي به سرش در منطقه خاش جان سپرد.
مرگ در حبس:
در آخرين هفته هاي ماه سپتامبر بنا به گزارشي از زندان زاهدان يك زندانی 22ساله به نام عیسی براهویی در اعتراض به شکنجه مستمر توسط ماموران زندان زاهدان پس از انتقال به سلول انفرادي اقدام به خودکشی کرده و جان خود را از دست داد.
رفتار غیرانسانی و احكام و مجازاتهاي بيرحمانه
شكنجه جسماني و شلاق:
براساس گزارشهاي رسيده به مانيتورينگ حقوق بشر ايران، در ماه سپتامبر يك مورد اجراي حكم شلاق و بيش از 7مورد حكم شلاق به ثبت رسيده است. همچنين در اين ماه بسياري از زندانيان در بند مورد آزار مسئولان و ماموران زندان قرار گرفته اند.
در روز 5سپتامبر، يك جوان 18 ساله به تحمل 100 ضربه شلاق محكوم شد.
در 3سپتامبر، در زندان اردبيل رئیس بند همراه با مامورانش يك زنداني محكوم به اعدام را احضار كرده و به وي زمان اجراي حكمش را اعلام كرده اند، سپس وي را به محوطه زندان برده و صحنه اعدام مصنوعی براي وي به وجود آوردند. پس از این عمل اين زنداني را به بند بازگرداندند.
در روز 8سپتامبر، رئيس زندان مركزي اردبيل همراه با چند تن ديگر از ماموران خود در بند جوانان اين زندان يك زنداني 26ساله به نام كيوان مختاري را در مقابل چشمان زندانيان ديگر به شدت با شلاق و لگد و باتوم شكنجه كردند و سپس به مدت چهار شبانه روز در وسط حياط زندان به ميله پرچم بسته و سپس به قرنطينه منتقل كردند.
روز 18سپتامبر، رئيس داخلي بند يك زندان مركزي اردبيل به نام فرهاد نوروزي يك زنداني محكوم به اعدام به نام مسلم شيري را به قرنطينه بيروني بند احضار كرده و وي را با شلاق و انواع وسايل شكنجه مورد آزار و شكنجه قرار داده است، فرهاد نوروزي(رئیس داخلی بند) بارها صراحتا به ومسلح شیري گفته است كه مجازات تو مرگ نيست بلكه من با مرگ تدريجي تو را خواهم كشت و صدايت به جاي نخواهد رسيد.
در روز 21سپتامبر، حكم شلاق ليلا بيات، پناهجوی ایرانی که دولت نروژ در سال گذشته وي را دیپورت کرده بود، در تهران اجرا شد. اتهام وی مصرف مشروبات الکلی بوده است.
در روز 24سپتامبر، يك زنداني به نام ميثم صابر از زندانيان عادي در زندان اردبيل بدليل اعتراض به رفتار گارد زندان به مدت يك شبانه روز به صورت تنبيهي به ميله هاي زندان واقع در بخش قرنطينه اين زندان زنجير شد.
قطع عضو:
در روز 20سپتامبر، حكم قطع دست سه زنداني به جرم سرقت در كرمان اجرا شد، اين احكام در حالي صورت ميگيرد كه بر اساس قوانین بین المللی، جز احکام وحشیانه و غیر انسانی محسوب میشود.
همچنين در روز 19سپتامبر سه تن را به اتهام سرقت به قطع انگشتان دست در تهران محكوم كردند. اين احكام در حالي صادر ميشود كه بارها گزارشگر حقوق بشر در گزارش خود اين احكام را مورد انتقاد قرار داده و آن را نقض موازين بين اللملي تلقي كرده است.
بازداشت و دستگيريها
در ماه سپتامبر، بنا به گزارشهاي رسيده به مانيتورينگ حقوق بشر ايران در مجموع 1298مورد دستگيري و بازداشت ثبت شده است.
از جمله 713مورد دستگيري اجتماعي، 79مورد دستگيري سياسي، 309مورد دستگيري اقليتها و 147مورد دستگيري خودسرانه به ثبت رسیده است.
وضعيت زندانيان در زندانهاي ايران
زندانيان سياسي در محبوس در سالن 10 زندان گوهر دشت كرج پس از 40 روز اعتصاب غذا، در روز 8سپتامبر طي بيانيه اي اعتصاب غذاي خود را به روزه سياسي تبديل كردند.
به دستور مرداني رئيس زندان و قاضي كهنداني برای يازده تن از زندانيان سياسي به نام هاي سعید ماسوری، رضا اکبری منفرد، ابوالقاسم فولادوند، امیر قاضیانی، شاهین اقدامی، ابراهیم فیروزی، حسن صادقی، سعید شیرزاد، شاهین ذوقی تبار، پیام شکیبا و مجید اسدی، پرونده سازی جدید انجام داده و به محکومیت حبس آنان دو تا دو و نیم سال اضافه کرده است.
اين زندانيان پس از تحمل 40روز اعتصاب غذا آن هم در شرايط غير انساني در وضعيت جسمي نامناسب و وخيمي به سر ميبردند با اين حال، مدیرکل زندانها (مطلبی) طی بخشنامه‌یی، مدیر زندان گوهردشت کرج را موظف به فشار به زندانیان سياسي معترض کرده و این بخشنامه عملا در تاریخ ۹سپتامبر 2017 به اجرا درآمد که محورهایی از آن به شرح زير است:
۱-هر ارتباطی با زندانیان سیاسی ممنوع است (حتی حرف زدن)
۲-هیچ نگهبان و مراقبی حق رسیدگی به مسائل آنان را ندارد مگر افسر شیفت
۳-برای زندانیان سیاسی خرید از فروشگاه ممنوع است .
۴-هیچ رسیدگی پزشکی انجام نمی شود مگر با اکی رئیس زندان. دادن دارو هم ممنوع است
۵-ملاقات های حضوری اعتصابیون و معترضین قطع می شود،لازم به ذكر است كه ملاقات 20 نفر از آنان دوماه است كه قطع میباشد.
۶-بند سیاسی حق داشتن روزنامه، تلویزیون، رادیو و … هر منبع خبری را ندارد.
۸-هواخوری حداکثر ۳ ساعت و در ایزوله کامل
برخي از زندانيان سياسي محبوس در اين زندان از جمله سعيد شيرزاد و محمد نظري و رضا شهابي كماكان در اعتصاب به سر مبيرند. سعيد شيرزاد و محمد نظري نزديك به 60 روز است كه در اعتصاب غذا به سر میبرند و وضعيت جسمي آنان وخيم گزارش شده است. همچنين آقاي رضا شهابي نزديك به50 روز است كه در اعتصاب غذا به سر ميبرد و وضعيت جسمي وي نیز وخیم گزارش شده است.
سهيل عربي زندان سياسي محبوس در زندان اوين، در اعتراض به فشارهاي وزارت اطلاعات به وي و خانواده اش و پرونده سازي جديد عليه او پس از 58روز اعتصاب غذا در روز 23سپتامبر اعتصاب خود را به اعتصاب غذاي خشك تبديل كرد.
از وضعيت زنداني سياسي كرد رامين حسين پناهي كه در روز اول تير ماه توسط نيروهاي سپاه زخمي و بازداشت شد بيش از سه ماه است كه اطلاعي در دست نيست و هيچ ارگان امنيتي در اين رابطه به خانواده وي پاسخگو نمي‌باشد.
آتنا دائمي زنداني سياسي و فعال حقوق زنان با بستري شدن در بيمارستان با دست و پابند موافقت نكرده و عمل جراحي كيسه صفرا او انجام نشد. مادر آتنا دائمی، زنداني سياسي محبوس در اوين، گفت فرزندش باید (روز دوشنبه سوم مهرماه) در بیمارستان خمینی تحت عمل جراحی کیسه صفرا قرار می‌گرفت اما به دلیل دستور رئیس زندان برای داشتن دستبند و پابند در تمام طول زمان حضور در بیمارستان، این زندانی با بستری شدن خود به این شکل موافقت نکرده و مجدداً به زندان اوین بازگشته است.
مريم اكبري منفرد زنداني سياسي محبوس در زندان اوين عليرغم اينكه به رسيدگي هاي پزشكي نياز دارد اما مسولان زندان از اعزام وي به بيمارستان جلوگيري ميكنند. حسن جعفري، همسر مریم اکبری‌منفرد در مصاحبه اي گفت، «با گذشت نزدیک به ۸ سال از زندانی شدن مريم اكبري، او همچنان از مرخصی محروم است و از هیچ یک از حقوقی که قانونا حق او است برخوردار نیست.»
سركوب اقليتها
سال تحصيلي جديد با سركوب اقليتهاي قومي و مذهبي آغاز شد.
حسن روحانی، روز چهارشنبه 30اوت گفت: «اگر بناست آنها [اقلیت‌های مذهبی] به تکالیف‌شان مانند رفتن به سربازی و پرداخت مالیات مانند سایر مردم عمل کنند، باید از امتیازات یکسان برخوردار باشند.» چند روز بعد از صحبتهاي وي، حداقل120 شهروند بهایی که در کنکور سراسری سال ۹۶ شرکت کرده‌اند به‌دلیل عقاید مذهبی از ورود به دانشگاه و تحصیلات عالیه محروم شدند. برخی از آنها برای چندمین سال در کنکور شرکت داشتند و مجدداً مانند سال‌های قبل از تحصیل محروم شده‌اند.
جوانهای محروم از تحصیل، همگی پس از اعلام نتایج کنکور و در مرحله انتخاب رشته با عبارت ‘نقص پرونده’ مواجه شده‌اند و پس از مراجعه به سازمان سنجش آموزش کشور به اکثر آنها به صراحت گفته شده ‘به‌دلیل بهایی بودن و مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی آنها قادر به تحصیل نیستند، مگر در نامه‌یی توبه و اعتراف کنند که به دین اسلام معتقد هستند’.
محرومیت از تحصیل بهاییان در دانشگاه‌های ایران با استناد به مصوبه‌ی ششم اسفند ۱۳۶۹ “شورای عالی انقلاب فرهنگی ” صورت می‌گیرد. بر اساس بند سوم این مصوبه، نه تنها باید از ثبت نام بهاییان در دانشگاه‌ها جلوگیری به عمل آید بلکه چنان‌چه هویت بهایی فردی بعد از ثبت نام و “هنگام تحصیل” نیز احراز گردد، باید از تحصیل محروم شود.
همچنين در سال جديد تحصيلي از ثبت نام فرزند زنداني يوسف ندرخاني كشيش و نوكيش مسيحي در مدرسه خودداري كرده اند. وي محكوم به 10 سال حبس و دوسال تبعيد به شهرستان نيك شهر در استان سيستان و بلوچستان است.
سازمان سنجش آموزش کشور یک دانشجوی کُرد ستاره‌دار اهل مریوان را از ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد محروم کرد.