ماه سپتامبر شاهد مجموعه‌ای از اعتراضات ضدحکومتی در سراسر ایران بود که به‌دنبال مرگ مشکوک مهسا امینی شکل گرفت. این اعتراضات تا به امروز که بیش از ۲۱ روز از آغاز اعتراضها میگذرد، همچنان ادامه دارد.
مهسا امینی اهل سقز کردستان همراه با خانواده اش برای سفر به تهران آمده بودند که در روز ۱۳سپتامبر توسط گشت اخلاق بازداشت شده و بر اثر ضرباتی که به سرش وارد شد، دچار شکستگی جمجمه و خونریزی مغزی شده و به کوما می رود. وی بعد از سه روز در بیمارستان جان خود را از دست می دهد.
مرگ مهسا امینی جرقه ای بود که خشم عموم مردم را برانگیخت به اعتراضات گسترده ای دامن زد که به ۱۷۰شهر در سراسر ایران گسترش یافت.
تنها در تهران، زنان و جوانان و مردم ناراضی در ۱۰۵۸ نقطه دست به اعتراض زدند. بیش از ۱۰۰ دانشگاه در سراسر ایران صحنه تجمع و راهپیمایی های اعتراضی دانشجویان بوده است. در روزهای اخیر دانش آموزان نیز به اعتراضات سراسری پیوسته اند. بازاریان و کسبه از روز اول در کردستان و سپس در تهران و سایر شهرها به این اعتراضات پیوستند.
هرچند که این اعتراضات با مرگ مهسا امینی و اعتراض به رفتار وحشیانه گشت ارشاد آغاز شد، اما شعارها به سرعت تمامیت رژیم دیکتاتوری ملایان را هدف قرار داد. مردم در شعارهایشان خواستار سرنگونی رژیم و آزادی زندانیان سیاسی و در یک کلام حق بنیادین آزادی هستند.
رژیم ایران با سرکوب وحشیانه به این خواسته ها پاسخ داد.
طبق تخمین منابع مختلف حداقل ۴۰۰ تن در این اعتراضات به دست نیروهای انتظامی و پاسداران کشته و صدها تن دیگر مجروح شدند. زندان ها پر از بازداشت شدگان اعتراضات هستند و تعداد آنها به بیش از ۲۰هزار بالغ می شود.
تاکنون هویت نزدیک به ۲۰۰ تن از جانباختگان قیام احراز شده است.
قتل عام زاهدان
زاهدان در روز ۸ مهر ماه ۱۴۰۱ شاهد کشتار تعداد زیادی از مردم بود.
مردم در حال برگزاری نماز جمعه بودند، که صدای تیراندازی شنیده شد. تعدادی از جوانان شهر در اعتراض به قتل مهسا امینی و همچنین تجاوز یک فرمانده نیروی انتظامی به یک دختر جوان بلوچ و قتل وی، بعد از ادای نماز مقابل کلانتری نزدیک مسجد تجمع می‌کنند و شعار می‌دهند.
نیروهای یگان ویژه، اقدام به شلیک گلوله جنگی به سمت مردم می‌کنند و در این بین نه تنها به سمت جوانانی که در مقابل کلانتری تجمع کرده بودند، بلکه از روی ساختمان کلانتری به داخل محوطه مسجد و به سمت کسانی که در حال ادای نماز بوده‌اند شلیک می‌کنند. آنها در قسمت مردان و زنان گاز اشکآور پرتاب می‌کنند، به‌طوری‌که یکی از زنان نمازگزار نیز به شهادت می‌رسد.
این در حالی است که هیچ‌کدام از افراد داخل مسجد در اعتراض شرکت نداشتند.
در ادامه افراد مسلح لباس شخصی که روی پشت‌بام منازل مستقر شده بودند نیز به سمت مردمی که در حال بازگشت به منازل خود بوده‌اند تیراندازی می‌کنند. نکته قابل توجه اینکه اکثر این تیرها به سر و قلب نمازگزاران شلیک شده است که معلوم می‌شود این کار توسط تک‌تیراندازها انجام شده است. این جمعه خونین تا به حال به گزارش عفو بین الملل 82 شهید بلوچ بر جا گذاشته است. بعضی منابع دیگر کشته های این حمله را ۹۱ نفر ذکر کردند.
دانشگاه شریف
روز یکشنبه ۱۰ مهر ۱۴۰۱ دانشجویان دانشگاه شریف در اعتراض به دستگیری دانشجویان دانشگاه شریف در جریان اعتراضات اخیر در داخل دانشگاه تجمع کردند. اما ماموران امنیتی و لباس شخصی‌ها دانشگاه شریف را به محاصره خود در آوردند و دانشجویانی که قصد خروج از دانشگاه داشتند را هدف تیراندازی قرار دادند. همچنین ماموران دانشجویان را در پارکینگ دانشگاه شریف به دام انداخته و با گاز اشکآور و شلیک گلوله‌های ساچمه‌ای به سمت آنها شلیک کردند.
بنا به گزارش رسانه های حکومتی حداقل ۶۰ دانشجو در جریان این حوادث در دانشگاه صنعتی شریف، بازداشت شدند.
محاصره دانشگاه صنعتی شریف با حضور مردم و دانشجویان سایر دانشگاه ها و اعتراض به این اقدام نیروی انتظامی در هم شکسته شد.
اعدام
طی ماه سپتامبر ۴۹ مورد حکم اعدام به اجرا گذاشته شد که ۲۶ مورد شامل یک زن به جرم قتل و تجاوز بودند. ۱۹ مورد در رابطه با مواد مخدر و ۴ مورد به اتهام محاربه.
شکنجه و مجازات های بی رحمانه
در ماه سپتامبر حکم قطع چهار انگشت دستان دو زندانی به اجرا در آمد.
قطع چهار انگشت دست مرتضی جلیلی ۲۸ساله، زندانی متهم به سرقت، روز ۱۴شهریور در زندان اوین به اجرا در آمد.
همچنین چهار انگشت دست سید محمد حسینی، روز ۱۰شهریور در بهداری زندان رجایی شهر کرج، بدون اطلاع وکیل مدافع و اعضای خانواده او اجرا شد.
بنا به یک گزارش مورخ ۸ سپتامبر ۲۰۲۲، مازیار شه بخش، کودک زندانی بلوچ در تاریخ ۸ شهریور به مدت یک هفته از کانون اصلاح و تربیت زاهدان به بازداشتگاه اطلاعات سپاه منتقل شد. وی تحت بازجویی و شکنجه جهت اعتراف گیری اجباری قرار گرفت.
اعتصاب غذای زندانیان
طی ماه سپتامبر اعتصاب غذای زندانیان سیاسی از جمله یک زندانی سیاسی زن در زندان به ثبت رسید.
روز چهارشنبه ۹ شهریورماه، بهنام موسیوند، فعال مدنی از زندان اوین به یکی از سلول های انفرادی زندان رجایی شهر کرج منتقل شد. وی در اعتراض به این اقدام، به مدت ۲۳ روز دست به اعتصاب غذا زد. وقتی خانواده به دیدار او رفتند روی ویلچر بود، به شدت ضعیف شده بود و فقط آب می نوشید.
ابراهیم صدیق همدانی، زندانی سیاسی 74 ساله محبوس در زندان مریوان، از روز جمعه ۱۱ شهریورماه، در اعتراض به عدم تحقق وعده های مسئولان مبنی بر انتقال او و پسرش، سالار صدیق همدانی به زندان ارومیه دست به اعتصاب غذا زد.
جمعه ۱۸ شهریورماه ۱۴۰۱، زندانی سیاسی ارژنگ داوودی، 79 ساله در اعتراض به فشارهای وارده و انتقال به بند امن اقدام به اعتصاب غذا و دارو کرد. وی به دلیل شدت بیماری هایش قدرت تحمل شرایط سلول انفرادی را ندارد.
هاشم مرادی زندانی سیاسی ۴۰ ساله روز سه‌شنبه ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ (۱۳ سپترامبر ۲۰۲۲) به نشان اعتراض به محرومیت خود از حق مرخصی با دوختن لبهایش دست به اعتصاب غذا زد.
معلم بازنشسته و زندانی سیاسی زینب همرنگ سیدبگلو، 46 ساله، از بیماری های مختلف رنج می برد. وی روز ۲۳ شهریورماه ۱۴۰۱، پس از اعتراض به عدم تفکیک جرائم در بند زنان زندان اوین، به شکل وحشیانه ای توسط ۶ زندانبان مرد و زن مورد ضرب و شتم قرار گرفته و به قرنطینه زندان منتقل شد. وی در اعتراض به این رفتار وحشیانه و عدم تفکیک جرائم در زندان دست به اعتصاب زد.
محرومیت زندانیان از درمان
زندانی سیاسی حامد قره اوغلانی که از بیماری صرع رنج می برد، از رسیدگی پزشکی مناسب در زندان مرکزی ارومیه محروم مانده است.
زندانی سیاسی کرد اسماعیل محمدپور در زندان نقده که از بیماری قلبی رنج می برد، از دسترسی به امکانات پزشکی و انتقال به مراکز درمانی محروم مانده است و با مرخصی درمانی او نیز موافقت نمی شود.
زندانی سیاسی زهره سرو که عفونت ناشی از کرونا در بدنش باقی مانده است، بدون اتمام مراحل درمان به بند زنان زندان اوین باز گردانده شد.
رضا شهابی، از اعضای هیئت مدیره سندیکای کارگران شرکت اتوبوسرانی تهران، که از درد گردن رنج می برد و نیاز به انجام ام آر آی دارد در قرنطینه زندان اوین در وضعیت بلاتکلیف به سر می برد.
زندانی سیاسی فروغ تقی پور در بند زنان زندان اوین، به دلیل مشکل گوارشی نیاز فوری به معاینه جراح متخصص و عمل جراحی دارد. ولی به دلیل تاخیر در اعزام به بیمارستان، وضعیت او حاد شده است. عوامل زندان از اعزام وی به بیمارستان به صورت انسانی، بدون دستبند و پابند خودداری می کنند.
گلاره عباسی، زندانی سیاسی در بند زنان زندان اوین، روز سه شنبه ۲۲ شهریورماه، دچار حمله قلبی شده و علیرغم حال نامساعد جسمی، به دلیل مخالفت وی با انتقال با دستبند و پابند از اعزام به بیمارستان محروم ماند.
علیرضا فرشی، فعال ترک (آذربایجانی) که از زندان تهران بزرگ به مرخصی درمانی اعزام شده بود، علیرغم ناتمام ماندن مراحل درمان جهت تحمل ادامه محکومیت خود به زندان اوین منتقل شد.
همچنین در جریان اعتراضات سراسری،از روز ۲۹ شهریورماه ۱۴۰۱، تماس تلفنی زندانیان زندان اوین با خانواده هایشان قطع شده که موجب نگرانی خانواده های زندانیان شده است.
سرکوب اقلیت‌های مذهبی
طی ماه سپتامبر حداقل ۱۷ مورد بازداشت بهاییان به ثبت رسیده است. ۱۴ نفر از دستگیرشدگان بهایی همچنین از حق تحصیل محروم ماندند. این آمار بدون احتساب شهروندان بهایی است که احضار شدند.
شهروند بهائی عطاالله ظفر، روز یکشنبه ۱۳ شهریور در پی وخامت حال ابتدا به بهداری زندان اوین و سپس به بیمارستان طالقانی تهران اعزام شد. این شهروند بهائی ۷۸ ساله که از مشکلات قلبی رنج می برد، با دستبند و پابند به تخت بیمارستان بسته شده بود.
ملیحه نظری، نوکیش مسیحی، جهت اجرای حکم حبس راهی زندان اوین شد. همچنین ژوزف شهبازیان، دیگر شهروند مسیحی، پس از مراجعه به دادسرای اوین بازداشت و به زندان اوین منتقل شد.
پیشتر شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران خانم نظری را به تحمل ۶ سال حبس تعزیری و آقای شهبازیان را به تحمل ۱۰ سال حبس و برخی محرومیت های اجتماعی محکوم کرده بود.