گزارش عفو بین الملل – ویرانگران انسانیت – بازداشتهای گسترده، ناپدیدسازی و شکنجه در پی اعتراضات آبان ۹۸ در ایران
گزارش عفو بین الملل در تاریخ ۱۲ شهریور ۹۹ (۲ سپتامبر ۲۰۲۰) که جزئیات شکنجه های گسترده، محاکمات ناعادلانه و احکام اعدام صادر شده بر اساس اعترافات اجباری که با شکنجه از بازداشت شدگان این اعتراضات اخذ شده است، منتشر شد.
ویرانگران انسانیت نام این گزارش تحقیقی است که شامل بازداشتهای خودسرانه، ناپدید سازی های قهری، شکنجه و سایر رفتارهای بی رحمانه و غیرانسانی علیه بازداشت شدگان اعتراضات سراسری آبان ۹۸ می شود.
دیانا الطحاوی معاون بخش خاورمیانه و شمال آفریقای عفو بین املل گفت: «در روزهای پس از اعتراضات سراسری، ویدئوهایی که نشان می داد نیروهای امنیتی به عمد معترضان و شاهدان غیرمسلح را می کشند و مجروح می کنند، موجی از بهت و خشم در سراسر جهان گسترد. در مقایسه مجموعه بی رحمی هایی که دور از چشم عموم از سوی مقامات ایرانی در حق بازداشت شدگان و خانوده های آنان اعمال شده، بازنمود بسیار کمتری یافته است.»
وی افزود: «دادستان های ایران، به جای انجام تحقیقات درباره شکایتهای مرتبط با ناپدیدسازی قهری، شکنجه و سایر بدرفتاری ها و جنایات علیه بازداشت شدگان با عملیات سرکوب همدست شده اند و علیه صدها نفر، صرفا به دلیل استفاده مسالمت آمیزشان از حق خود بر آزادی بیان، تشکل و تجمع، اتهامات امنیتی بی اساس مطرح کرده اند. در همین فضا، قضات ایران نیز با تکیه بر «اعترافات» اخذ شده تحت شکنجه، احکام مجرمیت صادر کرده اند. این انبوه جنایات و تخلفات که همراه با مصونیت کامل عاملان و آمران از مجازات رخ داده است. با موجی از «اعترافات» اجباری تلویزیونی و در ویدئوهای تبلیغاتی حکومتی و نیز اظهارات ناشایست مقامات عالی رتبه همراه بوده است که نیروهای اطلاعاتی و امنیتی را به دلیل ایفای نقش شان در این سرکوب خونین ستایش کرده اند.»
شکنجه جهت مجازات، ارعاب، تحقیر و اخذ اعترافات اجباری
تحقیقات عفو بین الملل نشان می دهد که شکنجه و سایر بدرفتاری ها به شکل گسترده توسط نیروهای پلیس، اطلاعات و نهادهای امنیتی و مقامات زندان علیه مردان، زنان و کودکان، چه در هنگام دستگیری و چه در دوران بازداشت به کار رفته است.
شکنجه در جهت مجازات، ارعاب و تحقیر بازداشت شدگان و همچنین منظما به منظور اخذ «اعترافات» اجباری و اقرار به جرم، نه فقط در رابطه با شرکت در اعتراضات، بلکه در مورد ادعاهای مقامات در مورد ارتباط بازداشت شدگان با گروههای مخالف، مدافعان حقوق بشر، رسانه های خارج از ایران و دولت های خارجی مورد استفاده قرار گرفته است.
تحقیقات نشان می دهد که قربانیان در حالیکه کیسه ای روی سرشان کشیده یا به آنها چشمبند زده بودند، با مشت و لگد مورد ضرب و شتم و جرح قرار گرفته و شلاق زده شده اند؛ با چوب، لوله های شلنگ لاستیکی و باتوم و کابل کتک خورده اند؛ برای مدت زمان طولانی از پا یا دست آویزان شده اند؛ زمانهای طولانی، گاهی برای هفته ها یا حتی ماه ها در سلول انفرادی قرار گرفته اند؛ و از مراقبتهای پزشکی برای درمان جراحات وارده در جریان اعتراضات یا در نتیجه شکنجه محروم شده اند.
دیگر روش های مستند شده اعمال شکنجه شامل برهنه کردن زندانیان و پاشیدن آب سرد بر بدنشان و قراد دادن زندانیان در معرض سرما یا گرمای شدید و یا بمباران آنها با نور یا صدا، کشیدن ناخن انگشتان دست و پا، پاشیدن اسپری فلفل، تجویز اجباری مواد شیمیایی، شوک الکتریکی، القای حس خفگی با آب و اعدامهای نمایشی بوده است.
اطلاعات دریافتی توسط عفو بین المل از منابع دست اول همچنین نشان می دهد که بازجویان و مسئولان زندان ها، بازداشت شدگان مرد را مورد خشونت جنسی از جمله برهنه سازی اجباری، دشنام های جنسی، پاشیدن اسپری فلفل به ناحیه دستگاه تناسلی و وارد آوردن شوک الکتریکی به بیضه ها قرار داده اند.
یکی از آسیب دیدگان از استان خراسان رضوی که تحت شکنجه ها القایی حس خفگی با آب قرار گرفته بود به عفو بین الملل گفت: «[بازجویان] یک حوله را خیس می کردند و می گذاشتد روی صورتم و آرام آرام روی حوله آب می ریختند. حالت خفگی به من دست می داد. یک چند دقیقه که اینطوری بود دست و پا می زدم و حوله را برمی داشتند. نیم ساعت بعد که حالم جا می آمد، دوباره همان کار را انجام می دادند. مشت و لگد و فحاشی کار کاملا عادی شان بود. سه دفعه هم با کابل برق به کف پایم زدند.»
ناپدید سازی قهری
تحقیقات عفو بین الملل نشان می دهد که بسیاری از بازداشت شدگان برای هفته ها یا حتی ماه ها مورد ناپدیدسازی قهری قرار گرفته اند. این قربانیان در مکان های نامعلومی که توسط نهادهای امنیتی و اطلاعاتی از جمله وزارت اطلاعات یا سپاه پاسداران اداره می شوند، نگه داشته شده اند. سایر بازداشت شدگان در زندان های پرازدحام یا پاسگاههای پلیس، پادگان های نظامی، سالن های ورزشی و مدارس تحت بازداشت مانده اند.
در روزها، هفته ها و ماه های پس از اعتراضات، بستگان نگران بسیاری به عفو بین الملل اطلاع دادند که برای پیگیری وضعیت و محل نگهداری عزیزانشان به بیمارستانها، سردخانه ها، کلانتری ها، دادسراها، دادگاهها، زندان ها و سایر مراکز بازداشت شناخته شده مراجعه کرده اند، اما مقامات از ارائه اطلاعات به آنها خودداری کرده و آنها را تهدید کرده اند که اگر همچنان به جستجوی اطلاعات ادامه دهند یا علنا درباره عزیزان ناپدیدشده شان صحبت کنند، دستگیر خواهند شد.
یافته های گزارش عفو بین الملل بر پایه مصاحبه های عمیق با ۶۰ نفر از قربانیان و یا بستگان و نزدیکان قربانیان دستگیری های خودسرانه، ناپدیدسازی قهری و شکنجه و سایر بدرفتاری ها، دو نفر از معترضان که در خفاء بسر می برند و ۱۴ فرد آگاه دیگر و همچنین اطلاعات دریافتی از طریق پیام های کتبی ارسال شده از سوی چند صد نفر از داخل کشور است. عفو بین الملل همچنان اسناد و شواهد دیگری چون فیلم های ویدئویی، بیانیه های رسمی و اسناد دادگاهها را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داده است.