سازمان بین المللی کار ۱۲ژوئن را روز جهانی مبارزه با کار کودکان به منظور افزایش آگاهی و فعالیت در زمینه جلوگیری از کار کودکان اعلام کرد.
آمار دقیقی از تعداد کودکان کار در ایران در دست نیست. فعالان حقوق کودک از رقم های میلیونی خبر می دهند ولی مقام های دولتی رقم هایی به مراتب کمتر ارائه می کنند. اما رسانه های حکومتی نیز به «جمعیت روزافزون» کودکان کار در ایران اشاره کرده اند. در مهرماه ۱۳۹۶، ناهید تاج الدین، عضو هیات رییسه کمیسیون اجتماعی مجلس، آمار کودکان کار در ایران را بین ۳ تا ۷ میلیون تخمین زد و تأکید کرد «به دلیل اینکه اغلب کودکان کار هیچ گونه ثبت هویتی ندارند، آمار دقیقی در این زمینه نمی توان ارائه کرد.» (سایت حکومتی سلامت نیوز – ۵مهر۱۳۹۶)
موج تازه کودکان کار در ایران
بررسیهای میدانی نشان میدهد که با شیوع ویروس کرونا و از بین رفتن کسب و کارها، برخی خانوادههای تهیدست کودکان خود را برای نانآوری روانه خیابانها کردهاند. به تازگی روزنامه همشهری گزارشی با ۲۵کودک کار در غرب تهران گفتگو کرده که میتواند نمونه کوچکی از کل جامعه کودکان کار باشد؛ حدود ۱۱ نفر از این کودکان میگویند در جریان کرونا به زباله گردی، تکدیگری، گلفروشی و… روی آوردهاند.
به گفته این کودکان، پدر و مادر آنها اغلب در بخش خدمات و مشاغل روزمزد مشغول به فعالیت بودهاند و از زمان شیوع کرونا در ایران بیکار شدهاند؛ مشاغل آسیبپذیری مانند پیک موتوری، کارگری کارواش، کارگر ساختمانی، دست فروشی، کارگر رستوران و …
درست در دورانی که کرونا تازه شایع شده بود و همه باید در خانه می ماندند، یک کلیپ تکاندهنده منتشر شد که نشان می داد یک کودک کار ۶-۷ساله در خیابان می چرخد. وقتی از او علت بیرون بودنش در آن شرایط سوال شد، او به تلخی گفت: «کاسبی می کنم… هیچی خونه مون نداریم. برنج و روغن نداریم… از گرسنگی مردیم ما.»
این کودکان بدون توجه به رعایت نکات بهداشتی و بدون پوشیدن دستکش و ماسک فقط به فکر تامین مایحتاج اولیه خانواده خود که برخی مواقع یک لقمه نان است، هستند.
کودکان کار در معرض ابتلا به کرونا
کودکان کار به دلیل نوع کار خود، سوء تغذیه، عدم دسترسی به امکانات بهداشتی و نداشتن سرپناه مناسب در معرض ابتلاء به کرونا هستند. اما آنها میگویند نمیتوانند در خانه بمانند زیرا «گرسنگی کشندهتر از کروناست.»
به تازگی گروههای مدافع کودکان کار ویدیوهایی حاوی گفتوگو با کودکان کار که در مکانهای پرجمعیت بدون کمترین حفاظی کار میکنند، منتشر کرده اند.
کودکان در پاسخ به این سوال که آیا میدانند کرونا چیست، پاسخ میدهند: «گرسنگی بدتر از کروناست. کرونا از هر چند نفر یکی را میکشد اما گرسنگی، همه را میکشد.»
مینا جندقی میگوید کودکان زبالهگرد و کسانی که در خیابان یا مترو دستفروشی میکنند، بدون ماسک و دستکش در سطح شهر در تردد هستند، تغذیه نامناسبی دارند و محل سکونتشان نیز در جوار زبالههاست.
خبرگزاری ایلنا به نقل از این کنشگر مینویسد: «از طرفی این کودکان باتوجه به نوع تغذیه، استراحت ناکافی و مواجهه با انواع استرسها و فشارهای روانی در مقابل بیماری آسیبپذیرتر هستند. این کودکان در صورت ابتلا به بیماری نیز، به دلیل هزینههای سنگین درمانی و مشکلات پذیرش کودکان بدون اوراق هویتی امکان مراجعه به مراکز درمانی ندارند.»
بی عملی دولت در رسیدگی به وضعیت کودکان کار
به رغم چنین وضعیتی، دولت و ارگانهای حکومتی هیچ طرح عملی و کارآمدی برای ساماندهی کودکان کار ندارند و «معضل کودکان کار جزو اولویت های این رژیم نیست.» (خبرگزاری رسمی ایرنا- ۱۲ خرداد ۹۹) عدم تخصیص «بودجه کافی» هم از دیگر دلایل بی عملی ارگانهای حکومتی و بی سر و سامانی کودکان کار در ایران است. (سایت حکومتی خانه ملت – ۲۳ تیر ۱۳۹۸)
از سوی دیگر دولت و رسانههای رسمی معمولاً در تلاش هستند تا سرنوشت این کودکان را با عملکرد گروههای بزرگ مافیایی گره بزنند. این در حالی است که بر اساس برخی گزارش و آمارهای موجود از منابع رسمی و غیررسمی، کودکان کار در ایران اغلب دارای خانواده هستند. آنها بیشتر برای امرار معاش خواهران و برادران کوچکتر خود یا پدر و مادر بیکار یا معتادشان مجبور به ترک تحصیل و کار کردن می شوند.
