جاوید رحمان، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر ایران دومین گزارش خود در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران را به مجمع عمومی سازمان ملل متحد ارائه کرده است.
دومین گزارش دوره‌ای جاوید رحمان، با عنوان وضعیت حقوق بشر در ایران، روز جمعه ۲۵ مرداد به مجمع عمومی سازمان ملل متحد ارائه و در سایت رسمی سازمان ملل منتشر شد.
نخستین گزارش جاوید رحمان در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران در تاریخ ۸ اسفند ۱۳۹۷ منتشر شده بود.
این گزارش ابتدا به سیل ویرانگری در ۱۹ استان ایران و خسارات ناشی از آن بر میلیون‌ها ایرانی اشاره کرده است.
گزارشگر ویژه با نگاه اجمالی به وضعیت حقوق بشر در ایران به نقض آزادی بیان و نقض حق زندگی، حق آزادی و حق دسترسی به محاکمه عادلانه در ایران، نقض حقوق اقلیتهای قومی و مذهبی، مجازات اعدام، از جمله اعدام کسانی که در زمان ارتکاب جرم، کودک بوده‌اند، آزار و اذیت مدافعان حقوق‌بشر، اعضای جوامع اقلیت، وکلا و روزنامه‌نگاران، کارگران، معلمان.. پرداخته است.
محدودیت‌های فزاینده بر حق آزادی بیان و استمرار روندهای نقض حق حیات، حق آزادی و حق محاكمه عادلانه گزارش شده است.
حکم اعدام و حق محاکمه عادلانه
به نوشته این گزارش، اگرچه سال گذشته شمار اعدامها در ایران به پایین‌ترین حد خود از سال ۲۰۰۷ تاکنون رسید، اما ایران «همچنان یکی از بالاترین آمار اعدامها در جهان را دارد».
براساس این گزارش در سال ۲۰۱۸، دستكم ۲۵۳ نفر و از ابتدای سال ۲۰۱۹ تا ماه مه دستکم ۷۹ نفر در ایران اعدام شدند.
دستکم ۳۸ تن از زندانی اعدام شده در سال ۲۰۱۸ به اتهام محاربه و یا فساد فی الارض بوده است.
جاوید رحمان با اشاره به اینکه هنوز بیش از ۸۰ اتهام، از جمله «محاربه با خدا»، «افساد فی الارض»، «کفرگویی» و «سب النبی»، در قوانین ایران هست که با مجازات اعدام روبه‌روست گفته است: میثاق بین‌المللی حقوق سیاسی و مدنی بسیاری از این تخلفات را جزو جرائم جدی تلقی نمی‌کند.
گزارشگر ویژه همچنین نسبت به اعترافات گرفته شده به واسطه شکنجه و عدم وجود تشریفات صحیح دادرسی و محاکمه عادلانه ابراز نگرانی کرده است.
جاوید رحمان گزارش کرد که در سال ۲۰۱۸ هفت کودک زیر ۱۸ سال اعدام شدند.
این گزارش با تایید بر ممنوعیت استفاده از مجازات اعدام برای کودکان مجرم اعلام می‌کند که در حال حاضر دستکم ۹۰ کودک در انتظار اجرای حکم اعدام در زندان هستند که در زمان بازداشت زیر ۱۸ سال سن داشته‌اند.
در ۲۵ آوریل ۲۰۱۹، دو نوجوان ۱۷ ساله به نام مهدی سهرابی‌فر و امین صداقت در زندان عادل آباد شیراز در استان فارس اعدام شدند.
بنا به گزارش‌ها این دو نوجوان زیر شکنجه مجبور به اعتراف شدند.
دستگیری و بازداشت خودسرانه
گزارشگر ویژه نسبت به دستگیری خودسرانه، بدرفتاری و محروم كردن از رسیدگی پزشكی مناسب دو تابعیتی ها و اتباع خارجی در ایران عمیقا نگران است.
گزارشگر ویژه اعلام کرد، وكلای حقوق بشر با افزایش ارعاب، دستگیری و بازداشت بخاطر ارائه مشورت قانونی به افرادی با نظر مخالف مواجه بودند.
از سپتامبر ۲۰۱۸، حداقل هشت وكیل برجسته بدلیل دفاع از زندانیان سیاسی و مدافعان حقوق بشر دستگیر شده اند.
در این گزارش به محکومیت نسرین ستوده مدافع حقوق بشر و وكیل دادگستری به ۳۸سال زندان و ۱۴۸ضربه شلاق تنها به دلیل دفاع از زنانی كه بخاطر اعتراض به حجاب اجباری متهم شده بودند اشاره کرد.
حق آزادی انجمن و تجمع
گزارشگر ویژه می‌گوید در سال گذشته شاهد افزایش فشار مقامات ایران به اعضای اتحادیه‌های کارگری و سایر کارگران به دلیل اعتراض‌شان نسبت به عدم دریافت حقوق‌شان، دستگیری و بازداشت معلمان، رانندگان کامیون بودیم.
گزارشگر ویژه همچنین به محکومیت آنان به زندان شلاق به اتهام تبلیغ علیه نظام ایران و اخلال در نظم و آرامش عمومی با شرکت در گردهمایی غیرقانونی اشاره کرده است.
حق آزادی بیان و نظر
گزارشگر به اعتراضات زنان به قوانین حجاب اجباری در ایران و بازداشت دستکم ۳۲ نفر که اکثر از زنان بودند و اتهام آنان به جرائم مربوط به امنیت ملی «تبانی و توطئه» اشاره کرده است.
در این گزارش به پرونده یاسمن آریانی، منیره عربشاهی، مژگان کشاورز اشاره شده است. این سه فعال مدنی در مجموع به ۵۵ سال و شش ماه زندان محکوم شده‌اند. بازداشت و محکومیت این زنان به حبس، نمونه روشنی از سرکوب زنانی که به طور مسالمت‌آمیز در پی حقوق خود هستند، خوانده شده است.
گزارشگر ویژه همچنین به بازداشت و مرعوب کردن خبرنگاران و کارکنان رسانه‌های داخلی و خارجی اشاره کرده است.
اقلیتهای قومی و مذهبی
گزارشگر ویژه در این گزارش بیش از هر بخش به بررسی حقوق اقلیتهای قومی و مذهبی در ایران پرداخته است.
گزارشگر درباره حقوق اقلیت های قومی و مذهبی می گوید در ایران، حتی برای آن دسته از مذاهب که به رسمیت شناخته شده اند، ماده قانونی وجود ندارد که اجازه گرویدن به آنها از دین اسلام را بدهد و به همین خاطر مسیحیانی که قبلا مسلمان بوده اند با خطر اتهام ارتداد مواجه هستند که در جمهوی اسلامی، مجازات اعدام دارد. همچنین از تبعیض ها علیه غیرمسلمان ها، در نظر گرفتن مجازات اعدام برای مرد غیرمسلمانی است که با زنی مسلمان دارای رابطه جنسی باشد.
وضعیت حقوق بشر اقلیتهای مذهبی
- بهائیان
این گزارش با اشاره به آزار اذیت علیه بهاییان می نویسد بهاییان از ۴۰ سال گذشته تاکنون، بزرگترین گروه غیرمسلمانی هستند که جمهوری اسلامی آنها را به رسمیت نشناخته است و جمعیت آنها حدود ۳۵۰هزار نفر است که تحت آزار و اذیت شدید قرار داشته اند و از زمان آغاز جمهوری اسلامی بیش از ۲۰۰ بهایی صرفا به خاطر عقاید مذهبی خود، اعدام شده اند. بهاییان همچنین مورد قتل قرار گرفته اند و نقض حقوق آنها مورد بررسی مقامات قرار نگرفته است.
گزارشگر می گوید که ایران دیگر بهاییان را صرفا به خاطر عقاید مذهبی آنها اعدام نمی کند، اما خطر یورش و بازداشت و زندانی کردن آنها، پیوسته، وجود دارد و از اوت ۲۰۰۵ بیش از ۱۱۶۸ بهایی بازداشت و با اتهام های گنگ و مبهم روبرو شده اند.
- مسیحیان
سرویسهای اطلاعاتی ایران بنا به گزارشات به رصد كردن از نزدیك كلیساها و اذیت و آزار عبادت كنندگان ادامه داده اند. در برخی موارد با چك مرتب مدارك هویت شركت كنندگان برای تضمین اینكه فقط اعضای اقلیتهای مسیحی به رسمیت شناخته شده ارمنی و آسوری در مراسم شركت می‌كنند. دهها گزارش از دستگیری‌های خودسرانه و بازداشت تغییر دین دادگان به مسیحیت نیز وجود داشته است. ….
براساس اطلاعات دریافتی از یك پزشك كه اخیرا زندانیان سابق را درمان كرده است، تغییر دین دادگان به مسیحیت در معرض سوء استفاده جنسی و بدرفتاری هستند.
- سنی ها
تنها در دو سال گذشته، بیش از ۵۳ سنی شامل روحانیون سنی دستگیر شده اند و شماری از آنها به اتهامات مربوط به امنیت ملی «تبلیغ علیه كشور» و «عضویت در گروههای سلفی» متهم شده اند.
- دراویش گنابادی
گزارشگر ویژه نسبت به وضعیت اعضای جامعه دراویش گنابادی كه از زمان اعتراضات فوریه ۲۰۱۸ همچنان در زندان قرچك بدون دسترسی به وكیل هستند، عمیقا نگران است. این زندانیان شامل حداقل ۱۰ زن میشود كه احكام زندان تا ۵ سال را می گذرانند.
وضعیت حقوق بشر اقلیتهای قومی
این گزارش، همچنین به سرکوب شهروندان عرب اهوازی از جمله در ماجرای سیل خوزستان و محکومیت شماری از ترک های آذری به اقدام علیه امنیت ملی اشاره کرده است.
- عرب‌ها
عربهای اهواز همچنان در معرض نقض حقوقهایشان هستند از جمله نقض حق آزادی تجمع و انجمن و حق آزادی نظر و بیان.
مقامات ایران بنا به گزارشات قوانین امنیت ملی كلی اعمال كردند تا مدافعان و فعالان حقوق بشر را هدف قرار بدهند شامل آنهایی كه به تلاشهای امدادرسانی به سیل زدگان در سال ۲۰۱۹ در بخش‌هایی از استانهای گلستان، خوزستان و سیستان و بلوچستان كمك می‌كردند. حداقل ۷۰ عرب اهوازی داوطلب كمك رسانی به سیل زدگان توسط سرویس امنیتی ایران در خوزستان به دلایل نامشخص دستگیر و زندانی شدند. آنها تلاش كرده بودند كه به قربانیان سیل در استان خوزستان مواد غذایی و پتو برسانند.
- کردها
زندانیان سیاسی كرد كه متهم به جرائم مربوط به امنیت ملی شده اند تقریبا نیمی از تعداد كل زندانیان سیاسی در ایران هستند و تعداد نامتناسب بالایی از آنها حكم اعدام می‌گیرند و اعدام می‌شوند.
در سال ۲۰۱۸، تعداد ۸۲۸ شهروند كرد دستگیر شدند و بسیاری از آنها به دوره های طولانی زندان محكوم شدند و متهم به جرائمی در ارتباط با فعالیت مدنی و عضویت در احزاب سیاسی كرد شدند. در شش ماه اول سال ۲۰۱۹، ۱۹۹شهروند كرد دستگیر شدند.
- استفاده بیش از حد از قهر و كشتارهای فراقضایی بلوچها و كردها
گزارشگر ویژه همچنان نسبت به استمرار استفاده از قهر بیش از حد و كشتارهای فراقضایی كولبرها كه اكثرا در مناطق فقیرنشین استانهای كردستان، كرمانشاه، سیستان و بلوچستان و آذربایجان غربی ساكن هستند، عمیقا نگران است.
توصیه
جاوید رحمان در پایان توصیه‌هایی را مطرح کرده است، از جمله اینکه به گزارشگر ویژه سازمان ملل اجازه ورود به ایران داده شود تا شرایط حقوق‌بشری را بررسی کند، تهدید علیه مدافعان حقوق‌بشر برداشته شود و زندانیان دو تابعیتی آزاد شوند و اعضای اقلیتهای مذهبی رسمی و غیررسمی هدف آزار قرار نگیرند.
مقامات ایران تضمین كنند كه همه افراد كه به هر گونه جرمی که متهم می‌شوند از روندهای صحیح دادرسی و محاكمه عادلانه برخوردار باشند.