دستور خامنه ای برای نابودی مزار قربانیان و محو آثار جنایت علیه بشریت

مقدمه

۲۰ مرداد ۱۴۰۴ – تهران: به دستور مستقیم علی خامنه‌ای، قطعه ۴۱ بهشت زهرا ـ محل دفن هزاران زندانی سیاسی اعدام‌شده در دهه ۶۰ ـ با ماشین‌آلات سنگین تخریب و زمین آن به‌طور کامل صاف شد. مأموران وزارت اطلاعات و نیروهای امنیتی در محل حضور داشته و مانع ورود خانواده‌ها و شهروندان شدند. این اقدام تازه‌ترین حلقه از زنجیره ۴۰ ساله سیاست رژیم ملایان برای محو آثار جنایت‌های سازمان‌یافته علیه بشریت است.

پیشینه و اهمیت قطعه ۴۱

قطعه ۴۱ بهشت زهرا از اوایل دهه ۶۰ به‌عنوان محل دفن جمعی زندانیان سیاسی اعدام‌شده شناخته شده است. تحقیقات مستقل ظرفیت این قطعه را دست‌کم ۹۵۰۰ قبر برآورد کرده‌اند. این مکان، به‌ویژه برای خانواده‌های اعضای سازمان مجاهدین خلق، نمادی از مقاومت و شهادت است. از همان سال‌های نخست، نیروهای امنیتی این قطعه را تحت کنترل شدید قرار دادند، رفت‌وآمد را محدود کردند، و بارها سنگ قبرها را شکستند یا با قیر و رنگ پوشاندند. بخش‌هایی از این قطعه پیش‌تر نیز تخریب یا تغییر کاربری یافته بود، اما عملیات اخیر، بی‌سابقه و هدفمند برای نابودی کامل آثار است.

گاه‌شمار تلاش‌های تخریب

• اوایل دهه ۶۰: آغاز کنترل امنیتی و شکستن سنگ قبرها.
• ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶: حذف ۳۵۰۰ متر مربع از قطعه و تبدیل آن به پارکینگ.
• ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۶: تخریب‌های مکرر، تغییر کاربری و بی‌توجهی عمدی برای فرسودگی محیط.
• فروردین ۱۴۰۰: گزارش حفر قبور جدید در خاوران و نگرانی از تکرار آن در قطعه ۴۱.
• ۲۰ مرداد ۱۴۰۴: صاف کردن کامل قطعه ۴۱ با بولدوزر تحت حفاظت نیروهای امنیتی.

روش‌های پاکسازی و تخریب

1. شکستن و جمع‌آوری سنگ قبرها برای حذف نشانه‌های محل دفن.
2. پاشیدن قیر و رنگ روغنی غلیظ برای غیرقابل‌خواندن کردن نوشته‌ها.
3. صاف کردن زمین با بولدوزر و تغییر کاربری بخشی از زمین به پارکینگ.
4. سوزاندن پوشش گیاهی و قطع عمدی درختان برای از بین‌بردن نشانه‌های طبیعی.
5. ممانعت از نگهداری و نظافت برای ایجاد چهره متروک و فرسوده.
6. حضور دائمی نیروهای امنیتی برای جلوگیری از هرگونه علامت‌گذاری یا یادبود.

پیامدهای حقوق بشری

• حق خانواده‌ها برای دانستن حقیقت و محل دفن عزیزان‌شان به‌طور سیستماتیک نقض شده است.
• حق عزاداری و برگزاری مراسم یادبود جرم‌انگاری شده و با تهدید و پراکنده‌کردن مواجه می‌شود.
• تخریب قبور، بخشی از ناپدیدسازی قهری مستمر است که بر اساس حقوق بین‌الملل، جنایتی بدون مرور زمان محسوب می‌شود.
• این اقدامات به‌طور هدفمند حافظه جمعی را هدف قرار می‌دهد و بخشی از جنگ روانی علیه بازماندگان است.

تحلیل حقوقی

بر اساس ماده ۷ اساسنامه رم، نابود کردن شواهد جنایت علیه بشریت و جلوگیری از بزرگداشت قربانیان، خود بخشی از همان جنایت محسوب می‌شود.
میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی در مواد ۱۸ و ۱۹، حق آزادی مذهب، عقیده و بیان را شامل حق برگزاری مراسم یادبود می‌داند.
کنوانسیون بین‌المللی حمایت از همه اشخاص در برابر ناپدیدشدگی قهری، این‌گونه تخریب‌ها را بخشی از جنایت مستمر تلقی می‌کند که مشمول مرور زمان نیست.

جایگاه گزارش‌های پروفسور جاوید رحمان

در گزارش‌های پروفسور جاوید رحمان، گزارشگر پیشین ویژه سازمان ملل در امور ایران، موضوع تخریب گورستان‌ها و به‌ویژه قطعه ۴۱ بهشت زهرا و مزار خاوران به‌عنوان بخشی از «جنایات فجیع» و نقض فاحش حقوق بشر توسط رژیم ملایان برجسته شده است.

او در گزارش ژوئیه ۲۰۲۴ خود، اعدام‌های سیاسی سال ۱۳۶۷ را صراحتاً مصداق «جنایت علیه بشریت» و «نسل‌کشی مستمر» توصیف کرده و تأکید نموده است که مقامات رژیم ملایان به‌طور سیستماتیک و عمدی شواهد کلیدی مربوط به این اعدام‌ها را پنهان یا نابود کرده‌اند. این اقدامات شامل تخریب و صاف کردن گورهای دسته‌جمعی در نقاط مختلف کشور است.

به‌طور خاص درباره خاوران، پروفسور جاوید رحمان گزارش داده که در خرداد ۱۴۰۱ ، مقامات دیوارهای بتنی بزرگ و دوربین‌های نظارتی در این گورستان نصب کرده‌اند. هدف از این اقدامات، محدود کردن دسترسی به محل و تسهیل روند نابودی شواهد بوده است. همچنین گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر این‌که اعضای جامعه بهائی مجبور شده‌اند مردگان خود را در محل گور دسته‌جمعی خاوران دفن کنند، که این امر هم پیچیدگی حقوقی و هم خطر از بین‌رفتن شواهد دفن‌شدگان ۱۳۶۷ را افزایش می‌دهد.

خانواده‌های قربانیان و فعالان حقوق بشر، از جمله منصوره به کیش، مستقیماً با پروفسور جاوید رحمان دیدار کرده و دادخواستی درباره تخریب خاوران به او ارائه داده‌اند و از وی خواسته‌اند که این موضوع در گزارش‌های رسمی سازمان ملل بازتاب داده شود.

پروفسور جاوید رحمان بارها تأکید کرده که بسیاری از عاملان این جنایات هنوز در مناصب قدرت هستند و از کشورهای عضو سازمان ملل خواسته است با استفاده از صلاحیت قضایی جهانی (Universal Jurisdiction)، نسبت به تحقیق، صدور حکم بازداشت و پیگرد قانونی افراد دخیل در این جنایات اقدام کنند.

نتیجه‌گیری و فراخوان اقدام

تخریب قطعه ۴۱ بهشت زهرا یک اقدام تصادفی یا صرفاً عمرانی نیست، بلکه بخشی از یک سیاست طولانی‌مدت برای پاک‌کردن شواهد جنایت‌های بزرگ علیه بشریت است. جامعه جهانی باید این اقدام را محکوم کند و با استفاده از ابزارهای حقوق بین‌الملل، مانع ادامه آن شود.

فراخوان:

1. آغاز فوری تحقیقات مستقل بین‌المللی.
2. توقف کامل تخریب‌ها و تضمین دسترسی آزاد خانواده‌ها به محل دفن.
3. استفاده از صلاحیت قضایی جهانی برای محاکمه مسئولان این جنایات.