زندان اوین در ایران به دلیل شیوه مدیریت، شرایط غیرانسانی زندانیان، و استفاده ابزاری از سرکوب سیستماتیک، به نمادی تاریک از سرکوب سیاسی تبدیل شده است. این زندان با بهرهگیری از سلولهای انفرادی کوچک، انزوای مطلق زندانیان، محرومیت از حقوق اساسی، و اعمال شکنجههای جسمی و روانی، هدفی واحد را دنبال میکند: نابودی روحیه و اراده مخالفان سیاسی.
بند ۲۴۰ زندان اوین بهعنوان یکی از مخوفترین نقاط نقض سیستماتیک حقوق بشر در ایران شناخته شده است. این بند با رفتارهای غیرانسانی، شرایط سخت انزوا، و اعمال شکنجه، به ابزاری کارآمد برای سرکوب مخالفان و فعالان سیاسی تبدیل شده است.
ساختار و مدیریت بند ۲۴۰
بند ۲۴۰ زندان اوین در یک ساختمان چهارطبقه واقع شده است که هر طبقه آن حدود ۱۰۰ سلول انفرادی دارد، یعنی مجموعاً دارای ۴۰۰ سلول انفرادی است. این بند، که پیشتر در دهه ۶۰ به نام “آسایشگاه” شناخته میشد، به طور ویژه برای نگهداری زندانیان سیاسی و امنیتی طراحی شده است. هر سلول انفرادی این بند، مساحتی کوچک (حدود ۱.۵ در ۲ متر) دارد که تنها شامل یک توالت فرنگی، یک روشویی و یک پنجره کوچک در نزدیکی سقف است. این سلولها با هدف ایزوله کردن زندانیان از هرگونه ارتباط انسانی و ایجاد فشار روانی طراحی شدهاند.
این بند تحت نظارت مستقیم مأموران وزارت اطلاعات اداره میشود و بهویژه در دورههای بحرانهای سیاسی و اجتماعی، مانند اعتراضات گسترده مردمی، نقش برجستهای در بازداشت و بازجویی فعالان سیاسی و مدنی ایفا کرده است. بند ۲۴۰ نهتنها مکانی برای نگهداری بلکه ابزاری برای تحمیل انزوا و شکستن مقاومت زندانیان است.
شرایط غیرانسانی و شکنجه در بند ۲۴۰
زندانیان در بند ۲۴۰ از بسیاری از حقوق اساسی خود محروم هستند. آنها دسترسی بسیار محدودی به هواخوری دارند و در طول روزها یا حتی ماهها در سلولهای کوچک خود ایزوله نگه داشته میشوند. استفاده از کتاب، تلویزیون یا سایر وسایل ارتباطی ممنوع است و زندانیان حتی از حق ملاقات منظم با خانواده و وکیل خود محروم هستند.
علاوه بر این، گزارشهای متعددی از بازجوییهای طولانیمدت همراه با تهدید، فشار روانی، و شکنجه فیزیکی منتشر شده است. زندانیانی که از بند ۲۴۰ آزاد شدهاند، این بخش را به “زندان در زندان” توصیف کردهاند؛ جایی که هدف اصلی، شکستن اراده و روحیه زندانیان است.
تاریخچه و مشاهدات زندانیان سیاسی دهه ۶۰
در دهه ۶۰، بند ۲۴۰ به عنوان بخشی از سیاست سرکوب گسترده حکومت ایران علیه مخالفان سیاسی، محل نگهداری بسیاری از زندانیان سیاسی بود. شرایط هولناک این بند شامل محرومیت از هواخوری، ممنوعیت ورزش یا حتی خواندن آواز در سلولها بود. زندانیانی که به قوانین سختگیرانه این بند اعتراض میکردند، اغلب با تنبیههای شدید، از جمله ضرب و شتم با کابل، مواجه میشدند.
مشاهدات زندانیان سیاسی از آن دوره نشان میدهد که بند ۲۴۰ به طور سیستماتیک برای ایجاد فضای ترس و تسلیم طراحی شده بود. این رویکرد همچنان در ساختار و مدیریت فعلی بند حفظ شده و با تغییرات سطحی در طراحی یا نامگذاری ساختمان، تلاش میشود تا ماهیت اصلی آن مخفی بماند.
زندانیان شاخص و پیامدهای اجتماعی
بند ۲۴۰ محل نگهداری بسیاری از چهرههای شناختهشده سیاسی، روزنامهنگاران و فعالان مدنی بوده است. در جریان اعتراضات مردمی سال ۱۳۸۸ و سایر بحرانهای سیاسی، بسیاری از فعالان برجسته به این بند منتقل شدند. هدف اصلی از نگهداری این افراد در چنین شرایط سخت، ارسال پیام سرکوب به جامعه و ارعاب مخالفان بوده است.
وجود بندهایی مانند بند ۲۴۰ تأثیرات مخربی بر خانوادهها و دوستان زندانیان دارد. نگرانی از وضعیت زندانیان و نبود اطلاعات کافی درباره شرایط آنها، فشار روانی زیادی بر خانوادهها تحمیل میکند. این فشارها نه تنها محدود به خانوادههاست، بلکه بر فضای عمومی جامعه نیز تأثیر میگذارد و نمادی از محدودیت آزادی بیان و سرکوب مخالفان سیاسی محسوب میشود. این پیامدها نشاندهنده عمق تأثیرگذاری چنین ساختارهایی در تقویت فضای ترس و کنترل سیاسی در کشور است.
