افزایش چشمگیر اعدام‌ها: دست‌کم ۷۴ زندانی از جمله ۴ زن اعدام شدند
در ماه مارس ۲۰۲۵، جمهوری اسلامی ایران به اجرای گسترده و سیستماتیک مجازات اعدام با سرعتی نگران‌کننده ادامه داد. بنا بر یافته‌های سازمان نظارت بر حقوق بشر ایران، در طول این ماه دست‌کم ۷۴ زندانی از جمله ۴ زن در نقاط مختلف کشور اعدام شدند. این موج اعدام‌ها همزمان با آغاز سال نو خورشیدی و ماه رمضان انجام شد و بی‌توجهی حکومت ایران به اصول بنیادین حقوق بشر و درخواست‌های جهانی برای لغو مجازات اعدام را بار دیگر نشان داد.
نکات کلیدی
- اعدام‌های دسته‌جمعی در ۱ مارس ۲۰۲۵: در روز شنبه ۱ مارس، مقامات ایران ۲۷ زندانی را در چندین شهر اعدام کردند. در میان آن‌ها یک زن و ۱۲ زندانی بلوچ نیز وجود داشتند. این اعدام‌ها در شهرهای مشهد، اراک، تبریز، قروه، آمل و زاهدان انجام شد. قربانیان شامل سه برادر (جلال، جواد و علیرضا آفاق)، یک پدر و پسر و سایر زندانیان بودند.
- اعدام زندانیان زن:
نسرین بارانی، ۲۹ ساله، پس از چهار سال حبس، در زندان دستگرد اصفهان اعدام شد.
آسیه قوی‌چشم در تاریخ ۱ مارس در مشهد اعدام شد.
در تاریخ ۱۶ مارس، مژگان اذرپیشه (۳۱ ساله) و کوثر باقرنژاد (۲۴ ساله) در زندان ارومیه اعدام شدند.
- اعدام به اتهامات مواد مخدر:
چندین زندانی به اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر اعدام شدند، از جمله:
احمد سعیدی در زنجان،
قاسم سرایی در قم،
هوشنگ محمدی‌خانی در یزد،
جلال اشکانی در همدان.
- اعدام‌های دیگر در استان‌ها:
در نیشابور: امین خسروی و حجت ترکمان.
در خرم‌آباد: عبید ملکی و محمد جواد (افشین) حسنوند، که سابقه خدمت در نیروی انتظامی داشت.
اعدام‌ها همچنین در اردبیل، کاشان، قزوین، جیرفت، گرگان و شهرهای دیگر گزارش شد.
زندانیان سیاسی در معرض خطر
مقامات جمهوری اسلامی همچنان به صدور و تأیید احکام اعدام برای زندانیان سیاسی ادامه می‌دهند:
حکم اعدام حمید حسین‌نژاد حیدرانلو به اتهام “بغی”، در تاریخ ۲۴ مارس ۲۰۲۵ توسط دیوان عالی کشور تأیید شد.
وریشه مرادی نیز همچنان در خطر اجرای قریب‌الوقوع حکم اعدام قرار دارد.
خانواده‌های زندانیان سیاسی، از جمله خانواده‌های وحید بنی‌امریان و پویا قبادی، تجمعاتی را برگزار کردند و خواهان لغو احکام اعدام عزیزان خود شدند. این دو نفر به همراه چهار زندانی دیگر (بابک علی‌پور، شاهرخ دانشورکار، محمد تقوی و ابوالحسن منتظر) در دسامبر ۲۰۲۴ توسط شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران، به ریاست قاضی ایمان افشاری، به اتهامات امنیتی و سیاسی محکوم شدند.
شکنجه و محرومیت درمانی زندانیان سیاسی
در طول ماه مارس، گزارش‌های متعددی از بدرفتاری شدید و شرایط غیرانسانی زندان‌ها منتشر شد:
محمد و مهدی خداکرمی در زندان خرم‌آباد توسط مأموران مورد ضرب و شتم شدید قرار گرفتند، تحقیر شدند و به قرنطینه منتقل گردیدند.
کامران رضائی‌فر، پس از عمل جراحی سنگین معده، با دست و پاهای بسته به زندان بازگردانده شد، در حالی که نیاز مبرم به مراقبت‌های درمانی داشت.
ابراهیم خلیل صدیقی، زندانی سیاسی ۶۶ ساله مبتلا به دیابت، از داروهای حیاتی محروم مانده و در شرایط بحرانی به‌سر می‌برد. وی پیش‌تر سه انگشت پای خود را به دلیل عفونت از دست داده بود.
ادامه اعتراضات علیه اعدام
در طول مارس ۲۰۲۵، مقاومت عمومی علیه اعدام‌ها افزایش یافت. خانواده‌های زندانیان سیاسی محکوم به اعدام، در حالی که کمپین “سه‌شنبه‌های نه به اعدام” انجام شد که در تاریخ ۱ آوریل ۲۰۲۵ وارد هفته شصت‌ودوم خود شد، چندین تجمع اعتراضی مسالمت‌آمیز برگزار کردند. کمپین «سه‌شنبه های نه به اعدام» در ۳۸ زندان ایران فعال است و هدف آن مقابله با استفاده گسترده رژیم از مجازات اعدام است.
در تاریخ ۲۶ مارس ۲۰۲۵، خانواده‌های وحید بنی‌امریان و پویا قبادی مقابل زندان اوین در تهران تجمع کردند. آن‌ها با در دست داشتن عکس‌هایی از عزیزان خود و پلاکاردهایی با شعارهایی نظیر “نه به اعدام” و “لغو فوری حکم اعدام”، خواستار توقف اجرای احکام اعدام شدند. پیش‌تر، در ۱۸ مارس ۲۰۲۵، خانواده این زندانیان نیز در پارک سراب شهر سنقر (استان کرمانشاه) تجمع مشابهی برگزار کرده بودند.
وحید بنی‌امریان و پویا قبادی هر دو از هواداران سازمان مجاهدین خلق ایران هستند. آن‌ها به همراه چهار فعال سیاسی دیگر در دسامبر ۲۰۲۴، توسط قاضی ایمان افشاری به اتهامات “اقدام علیه امنیت ملی”، “عضویت در مجاهدین خلق” و “تبلیغ علیه نظام” به احکام سنگینی از جمله اعدام محکوم شدند. هر شش نفر سابقه فعالیت سیاسی و زندان در دهه‌های گذشته را دارند.
با وجود ماهیت مسالمت‌آمیز این اعتراضات، مقامات جمهوری اسلامی یا سکوت کرده‌اند یا اقدام به تهدید خانواده‌ها کرده‌اند و در عین حال اجرای احکام را ادامه داده‌اند. در داخل زندان‌ها نیز، زندانیان با اعتصاب غذا به این شرایط اعتراض کرده‌اند، از جمله در زندان‌های اوین، گوهر‌دشت، قزل‌حصار، شیراز، ارومیه و رشت. این اقدامات هماهنگ، بیانگر مطالبه فزاینده مردم برای لغو اعدام و پایان دادن به آزار قضایی مخالفان سیاسی است.
تمدید مأموریت گزارشگر ویژه و هیأت حقیقت‌یاب سازمان ملل
در تاریخ ۲۲ مارس ۲۰۲۵، شورای حقوق بشر سازمان ملل در جریان پنجاه‌وهشتمین نشست خود در ژنو، با صدور قطعنامه‌ای، مأموریت گزارشگر ویژه وضعیت حقوق بشر در ایران و هیأت بین‌المللی حقیقت‌یاب را برای یک سال دیگر تمدید کرد. این قطعنامه با ۲۴ رأی موافق تصویب شد و به نقض‌های گسترده و سیستماتیک حقوق بشر در ایران، از جمله افزایش اعدام‌ها، سرکوب آزادی‌های مدنی و تبعیض علیه زنان و اقلیت‌ها اشاره داشت. شورای حقوق بشر از جمهوری اسلامی خواست تا با هر دو مأموریت همکاری کامل داشته باشد و به مصونیت عاملان نقض حقوق بشر پایان دهد. این تصمیم، نشان‌دهنده نگرانی پایدار جامعه جهانی از وخامت وضعیت حقوق بشر و نبود پاسخگویی در ایران است.
نتیجه‌گیری
اعدام دست‌کم ۷۴ زندانی در مارس ۲۰۲۵، از جمله ۴ زن، روند مستمر سرکوب و سوءاستفاده از مجازات مرگ در ایران را به روشنی نشان می‌دهد. با وجود محکومیت‌های گسترده بین‌المللی و درخواست‌های فزاینده برای اصلاحات، حکومت ایران همچنان از اعدام به‌عنوان ابزاری برای سرکوب، ارعاب و حفظ قدرت استفاده می‌کند. مانیتورینگ حقوق بشر ایران بار دیگر خواستار توقف فوری تمام اعدام‌ها، لغو مجازات اعدام و آزادی بی‌قید و شرط زندانیان سیاسی است.
ما از جامعه جهانی می‌خواهیم فشار بر حکومت ایران برای رعایت حقوق بشر و پاسخگویی به نقض‌ها را حفظ و تشدید کند.