اکتبر ۲۰۲۵ شاهد اوج‌گیری بی‌سابقه‌ای در شمار اعدامها در سراسر ایران بود؛ هم‌زمان فشارها بر زندانیان سیاسی افزایش یافت، بی‌توجهی سیستماتیک پزشکی ادامه داشت و اعتراضات گسترده زندانیان علیه حکم اعدام در زندانهای مختلف کشور شکل گرفت. شمار مستند اعدامها در این ماه به حداقل 279مورد رسید — بالاترین آمار ماهانه در دهه‌های اخیر — که مجموع ثبت‌شده را به ۱۴۵۵ مورد در ده ماه نخست سال ۲۰۲۵ رساند. این ماه شامل اعدام زنان، نوجوانان مجرم، اعدام‌های علنی، و اعدام هفت زندانی سیاسی در تاریخ ۴ اکتبر در اهواز و کرج بود. خانواده‌های محکومان به اعدام به‌طور مکرر در تهران دست به اعتراض زدند و حدود ۱۵۰۰ زندانی محکوم به اعدام در زندان قزل‌حصار، با اعتصاب غذای چندروزه خواستار توقف اعدامها شدند.
آمار کلیدی (اکتبر ۲۰۲۵)
حداقل ۲۷۹اعدام در اکتبر، با سرعتی معادل تقریباً یک اعدام در هر ۲ تا ۳ ساعت.
در میان این افراد، هشت زن و یک نوجوان مجرم که هنگام وقوع جرم کمتر از ۱۸ سال سن داشت، اعدام شدند.
الگوها و روش‌ها
اعدام‌های گروهی و متوالی در چندین زندان (از جمله قزل‌حصار، شیراز، اصفهان، مشهد، کرمان، قم، رشت، زنجان) انجام شد، و شمار اعدام‌های ثبت‌شده در برخی روزها دو رقمی بود (برای نمونه: ۲۴ نفر در ۱۵ اکتبر، ۱۸ نفر در ۸ اکتبر، ۱۵ نفر در ۲۲ اکتبر).
اتهامات مرتبط با مواد مخدر همچنان عامل اصلی در بیشتر این اعدامها بود، در حالی که مقامات به صورت هم‌زمان، زندانیان سیاسی را به اتهامات امنیتی اعدام کردند.
روندهای ناقص قضایی همچنان رایج بود: محاکمه‌های کوتاه، دادرسی از طریق ویدئوکنفرانس، عدم دسترسی به وکیل منتخب، و تأیید احکام در دیوان عالی کشور با وجود نواقص جدی حقوقی.
موارد و رویدادهای قابل توجه
اعدام هفت زندانی سیاسی در ۴ اکتبر
شش زندانی سیاسی عرب اهوازی در زندان سپیدار اهواز: علی مجدم (۴۴ ساله)، سید سالم موسوی (۴۱ ساله)، سید عدنان غبیشاوی (۲۹ ساله)، معین خانفری (۳۱ ساله)، حبیب دریسی (۴۲ ساله)، محمدرضا مقدم (۳۳ ساله).
این شش نفر سال‌ها تحت بازجویی و شکنجه قرار داشتند. حکم اعدام آن‌ها در تاریخ ۱۴ فوریه ۲۰۲۳ توسط شعبه ۴ دادگاه انقلاب اهواز به ریاست قاضی ادیبی صادر شد.
سامان محمدی خیاره در زندان قزل‌حصار (کرج) اعدام شد: دستگاه قضایی اعلام کرد که وی به دلیل «عملیات مسلحانه، طراحی و هدایت ترور ماموستا محمد شیخ‌الاسلام (۱۷ سپتامبر ۲۰۰۹، سنندج)» اعدام شده است.
تأیید احکام اعدام توسط دیوان عالی کشور
احسان فریدی (۲۲ ساله)، دانشجو و هوادار سازمان مجاهدین خلق ایران.
حکم اولیه: اعدام توسط شعبه ۳ دادگاه انقلاب تبریز به ریاست قاضی حسن فتح‌پور در ماه مه ۲۰۲۵ به اتهام «افساد فی‌الارض» در ارتباط با حمایت از مجاهدین.
تاریخ بازداشت: ۱۸ ژوئن ۲۰۲۴
دیوان عالی کشور: تأیید حکم توسط وکیل وی در تاریخ ۸ اکتبر ۲۰۲۵ اعلام شد. در بیانیه‌ای بعدی آمده که در تاریخ ۲۲ اکتبر ۲۰۲۵ دیوان عالی کشور مجدداً حکم اعدام را تأیید کرده است؛ وکیل وی اعلام کرد که «درخواست اعاده دادرسی حتی خوانده هم نشده و در کمتر از یک ساعت رد شده»، و تأکید کرد که پرونده دارای «نواقص جدی در روند دادرسی» بوده و حتی بر اساس قوانین خود رژیم، «حداکثر مجازات می‌توانست پنج سال باشد.»
منوچهر فلاح، از هواداران مجاهدین (در بازداشت از ژوئن ۲۰۲۳)
محل نگهداری: زندان لاکان رشت
دیوان عالی کشور: وکیل وی در تاریخ ۲۳ اکتبر ۲۰۲۵ از تأیید حکم خبر داد (که در ۲۴ اکتبر گزارش شد).
محمدجواد وفایی ثانی، مربی بوکس و هوادار مجاهدین
دیوان عالی کشور: در تاریخ ۴ اکتبر ۲۰۲۵، شعبه ۹ حکم اعدام وی را «با وجود نواقص متعدد حقوقی» تأیید کرد (بر اساس بیانیه وکیل وی)
تاریخ بازداشت: مارس ۲۰۲۰ (مشهد)؛ تحت شکنجه شدید جسمی و روانی قرار گرفت؛ حکم اعدام (برای سومین بار) در تاریخ ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۴ توسط قضات سعدی مکان و یزدان‌خواه صادر شد.
صدور حکم اعدام برای زهرا طبری پس از جلسه ۱۰ دقیقه‌ای ویدئویی
محل دادرسی: زندان لاکان (رشت)؛ دادگاه انقلاب به ریاست احمد درویش گفتار
روند دادرسی: جلسه‌ای ۱۰ دقیقه‌ای از طریق ویدئو کنفرانس؛ بدون امکان انتخاب وکیل
اتهام: «همکاری با مجاهدین»
متولد بابل؛ در آوریل ۲۰۲۵ در رشت و پس از یورش به منزلش بازداشت شد. پیش‌تر در ژوئن ۲۰۲۲ نیز بازداشت و به ۳ ماه حبس در زندان لاکان و ۱۵ ماه حبس خانگی همراه با پابند الکترونیکی محکوم شده بود.
مرگ حسن سعیدی (فعال فرهنگی عرب اهوازی) در بازداشت
تاریخ بازداشت: سه‌شنبه، ۱۴ اکتبر ۲۰۲۵، پس از یورش خشونت‌آمیز مأموران لباس‌شخصی به منزل او در منطقه ملاثانی (اهواز). وی به شدت مورد ضرب‌وشتم قرار گرفت؛ تلفن‌های خانواده ضبط شد و او را به اداره اطلاعات اهواز منتقل کردند.
اطلاع‌رسانی درباره مرگ: صبح چهارشنبه، ۱۵ اکتبر ۲۰۲۵ به خانواده‌اش گفته شد برای تحویل جسد مراجعه کنند. مقامات علت مرگ را «ایست قلبی» اعلام کردند.
مشخصات: ۳۴ ساله، پدر دو فرزند، و پیش‌تر چندین بار به‌دلیل فعالیت‌های فرهنگی بازداشت شده بود.
اعتصاب غذا و اعتراض علیه اعدامها
زندان قزل‌حصار (واحد ۲):
در روز یکشنبه، ۱۹ اکتبر ۲۰۲۵، پس از شش روز اعتصاب غذای گسترده بیش از ۱۵۰۰ زندانی محکوم به اعدام در واحد ۲ زندان قزل‌حصار، برخی با لب‌های دوخته و در دست داشتن پلاکاردهایی با شعار «نه به اعدام»، مقامات رژیم ناگزیر شدند اعدام‌های در صف را متوقف کنند و شش زندانی را از سلول انفرادی بازگردانند. این تصمیم پس از چندین روز تهدید، قطع ارتباطات با استفاده از پارازیت تلفن همراه، و تلاش برای وانمود کردن اینکه اعتراض ساختگی است، اتخاذ شد.
صبح همان روز، خانواده‌های زندانیان در مقابل مجلس رژیم در تهران تجمع کردند و با شعار «نه به اعدام» مورد حمله نیروهای سرکوبگر انتظامی قرار گرفتند.
در پی این اعتراضات، هیئتی متشکل از رئیس سازمان زندانهای استان تهران، رئیس سازمان زندانهای تهران و نماینده‌ای از قوه قضاییه به نام اسدی وارد بند شدند. اسدی وعده داد که «تا چند ماه آینده اعدامی صورت نخواهد گرفت» و به «برنامه‌های اصلاح مقررات مربوط به اعدام در پرونده‌های مواد مخدر» اشاره کرد.
زندانیان پس از اطمینان از بازگشت شش هم‌بند خود، اعتصاب غذای یک‌هفته‌ای را پایان دادند اما اعلام کردند که به کمپین سراسری «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» خواهند پیوست و هشدار دادند در صورت از سرگیری اعدامها، اعتراضات را «با شدت بیشتر» از سر خواهند گرفت.
کمپین «سه‌شنبه‌های نه به اعدام»
در اکتبر، کمپین «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» با وجود افزایش شدید اعدامها که فعالان آن را خونین‌ترین ماه در دهه‌های اخیر توصیف کرده‌اند، به فعالیت خود در داخل زندانهای ایران ادامه داد و آن را گسترش داد.
این کمپین که به نود و دومین هفته پیاپی خود رسیده بود، دامنه خود را به ۵۴ زندان، از جمله تیرچه بلوک (بروجرد) و ایلام، گسترش داد. در این زندان‌ها، اعتصاب غذا و اعتراضات هماهنگ هفتگی از اوین و قزل‌حصار تا کرج، اصفهان، اهواز، شیراز، مشهد، تبریز و سنندج ادامه داشت.
در همین زمان، دستگاه قضایی رژیم به صدور و تأیید احکام اعدام ادامه داد: دیوان عالی کشور احکام اعدام منوچهر فلاح و احسان فریدی را تأیید کرد، در حالی که احکام جدیدی برای کاووس عبدالله‌زاده (زندانی سیاسی کُرد) و زهرا طبری در زندان لاکان رشت صادر شد.
در زندان اوین نیز، اقدام برای انتقال احسان افراشته جهت اجرای فوری حکم اعدام با مقاومت جمعی زندانیان روبه‌رو شد.
در بیرون از زندان‌ها، مردم در ده‌ها شهر از جمله تهران، تبریز، اصفهان، لاهیجان، زنجان، کرج و سنقر به همراه خانواده‌های زندانیان محکوم به اعدام تجمع کرده و با شعار «نه به اعدام» خواستار آزادی زهرا شهباز طبری، منوچهر فلاح و احسان فریدی شدند.
این کمپین بار دیگر خواسته‌های اصلی خود را اعلام کرد: توقف فوری تمام اعدامها، لغو تمامی احکام اعدام صادره و دسترسی بدون مانع سازمان‌های بین‌المللی حقوق بشر به زندانهای ایران.
بی‌توجهی پزشکی و زندانیان در معرض خطر
گزارش‌ها از تداوم محرومیت سیستماتیک از خدمات درمانی حکایت دارد که به‌معنای مرگ تدریجی زندانیان است:
محمدعلی اکبری منفرد (۵۸ ساله)، فلج در هر دو پا و مبتلا به چندین بیماری خطرناک؛ در حالی که به تخت بیمارستان زنجیر شده است، پزشکان ادامه حبس او را تهدیدی برای جانش دانسته‌اند.
هدی مهرگان‌فر (۳۵ ساله)، مهندس رباتیک در زندان عادل‌آباد، مبتلا به کیست اندومتریوما؛ انتقال فوری او به بیمارستان مسدود شده است.
شیوا اسماعیلی (زندان اوین)، مبتلا به کمردرد شدید؛ انتقال او به بیمارستان ممانعت شد؛ پسرش مهدی وفایی در زندان قم به سلول انفرادی منتقل شد و از دسترسی به دارو محروم گردید؛ پسرعمویش محمدجواد وفایی در زندان وکیل‌آباد در صف اعدام است.
فاطمه ضیایی (۶۸ ساله)، زندانی سیاسی قدیمی مبتلا به ام‌اس پیشرفته، از مراقبت کافی پزشکی محروم است.
همچنین گزارش‌ها حاکی است که دو زندانی در زندانهای قزل‌حصار و شیراز بر اثر عدم دریافت درمان به‌موقع جان باخته‌اند.
نتیجه‌گیری
وضعیت حقوق بشر در ایران در اکتبر ۲۰۲۵ بیش از پیش وخیم شد؛ این ماه با ثبت بی‌سابقه حداقل ۲۷۹اعدام، از جمله هشت زن و یک نوجوان زیر ۱۸ سال، موج اعدام‌های دسته‌جمعی در ده‌ها زندان، و تداوم نقض روند دادرسی و بی‌توجهی پزشکی نسبت به زندانیان سیاسی همراه بود.
هم‌زمان، اعتصاب غذای جمعی حدود ۱۵۰۰ زندانی محکوم به اعدام در قزل‌حصار (واحد ۲) که منجر به بازگشت شش زندانی از سلول انفرادی و توقف موقت اعدامها شد، به عنوان نمونه‌ای کم‌نظیر از مقاومت جمعی ثبت گردید. این اقدام به گسترش کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» در زندان‌ها و سطح جامعه دامن زد.
در همین دوره، دیوان عالی کشور احکام اعدام زندانیان سیاسی از جمله احسان فریدی و منوچهر فلاح را مجدداً تأیید کرد، که نشانگر تداوم سرکوب قضایی در برابر اعتراضات عمومی است.
این تحولات نشانه‌ای روشن از یورش ساختاری و همه‌جانبه علیه حق حیات و دادرسی عادلانه است و نیاز فوری به اقدام بین‌المللی دارد.
مانیتورینگ حقوق بشر ایران (Iran HRM) از جامعه بین‌المللی از جمله شورای حقوق بشر سازمان ملل، اتحادیه اروپا و نهادهای حقوق بشری جهانی میخواهد:
- خواستار توقف فوری همه اعدامها در ایران، به‌ویژه اعدام زنان و نوجوانان شوند.
- محکومیت صریح اعدام‌های سیاسی و احکام مرگ خودسرانه از جمله مواردی که اخیراً توسط دیوان عالی کشور تأیید شده‌اند.
- اعمال فشار هماهنگ برای آزادی همه زندانیان سیاسی و تضمین دسترسی مداوم آن‌ها به مراقبت پزشکی مستقل.
- اعزام هیئت حقیقت‌یاب بین‌المللی برای بازرسی از زندان‌ها، دیدار با زندانیان و بررسی موارد مرگ در بازداشت و شکنجه.
اعمال فشار اصولی و دسترسی بین‌المللی در این مقطع می‌تواند جان انسان‌ها را نجات دهد و معیارهای بنیادین کرامت انسانی را پاس بدارد.
