در ماههای اخیر، مقامات ایرانی استفاده از شکنجه، محرومیت از خدمات درمانی، و فشارهای روانی را بهعنوان روشهایی سیستماتیک برای اعمال کنترل بر زندانیان، بهویژه بازداشتشدگان اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ را تشدید کردهاند. این تشدید سرکوب همزمان با افزایش چشمگیر اعدامها صورت گرفته است؛ بهطوری که تنها در ماه اکتبر ۲۰۲۴، ۱۷۸ زندانی اعدام شدند. فراتر از این افزایش اعدامها، رژیم از روشهای پنهانی مختلفی برای کشتن زندانیان استفاده میکند، از جمله شکنجه فیزیکی، بیتوجهی عمدی به مراقبتهای پزشکی، و اعمال فشارهای روانی که زندانیان را به خودکشی سوق میدهد. این گزارش به موارد متعددی میپردازد که در آنها زندانیان – هم سیاسی و هم غیرسیاسی – تحت شرایط مشکوک در بازداشتگاهها جان خود را از دست دادهاند، با شواهدی که نشاندهنده نقش مقامات در این مرگها است.
مرگهای ناشی از شکنجه در بازداشتگاهها
ایمان حسنوند – جانباخته تحت شکنجه توسط مأموران اطلاعاتی
در تاریخ ۱۳ ژانویه ۲۰۲۴، ایمان حسنوند، جوان ۳۰ ساله اهل خرمآباد، پس از ۱۱۴ روز شکنجه شدید توسط مأموران سازمان اطلاعات تهران جان باخت. او در تاریخ ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۳ در یورش به منزلش بازداشت شد. خانوادهاش پس از مرگ وی مطلع شدند، اما با تهدید مأموران روبهرو شدند که این خبر را منتشر نکنند.
برزین حمزهزاده – نوجوان معترضی که تحت شکنجه جان باخت
برزین حمزهزاده، نوجوانی از سردشت، در سن ۱۵ سالگی در جریان اعتراضات ۲۰۲۲ بازداشت شد. او پس از یک هفته شکنجه دچار آسیبهای داخلی شدید شد که به نارسایی کلیه منجر گردید. با وجود تلاشهای پزشکی، او در تاریخ ۲ ژانویه ۲۰۲۴ پس از ۱۳ ماه رنج جان باخت. خانواده برزین تأیید کردند که وی پیش از بازداشت کاملاً سالم بود، اما شکنجههای وارده باعث مرگ او شد.
مهران اکبرمی – قتل تحت شکنجه در زندان سقز
در ۱۳ مارس ۲۰۲۴، مهران اکبرمی، ۳۲ ساله، که از نوامبر ۲۰۲۲ در بازداشت بود، در اثر شکنجه شدید در زندان سقز به قتل رسید. شدت ضربات به نارسایی کلیه منجر شد. با وجود بستری شدن، او به زندان بازگردانده شد و در آنجا جان باخت. خانوادهاش آثار واضحی از جراحات، از جمله شکستگیها و زخمهای شدید در سر و صورت مشاهده کردند.
مرگ مشکوک آرین قربانینژاد در زندان شهرضا
آرین قربانینژاد، ۱۸ ساله، در ۲۲ نوامبر ۲۰۲۳، تنها دو روز پس از بازداشت به دلیل مصرف مشروبات الکلی، بهطور مشکوکی جان باخت. مقامات مرگ او را به خودکشی نسبت دادند، اما علائم ضربات شدید به سر او خلاف این ادعا را نشان میدهد.
مرگهای ناشی از بیتوجهی پزشکی
جمشید اربابی (گُرگیج) – تأخیر در درمان پزشکی در زندان زاهدان
در تاریخ ۲ ژانویه ۲۰۲۴، جمشید اربابی، ۳۶ ساله، به دلیل نارسایی قلبی پس از تأخیر در دریافت مراقبتهای پزشکی در زندان زاهدان جان باخت. با وجود علائم شدید در ساعت ۱۲:۳۰ بامداد، او سه ساعت بعد به بیمارستان منتقل شد و هنگام رسیدن جان باخته بود.
خسمراد سعیدی – عدم دسترسی به امکانات پزشکی در زندان قزلحصار
خسمراد سعیدی، زندانی ۶۰ ساله محکوم به اعدام، در ۱۶ ژانویه ۲۰۲۴ به دلیل کمبود امکانات پزشکی در زندان قزلحصار جان باخت. با وجود وخامت وضعیت جسمانیاش، انتقال وی به بیمارستان به تأخیر افتاد و به مرگ او منجر شد.
روحالله محمدی – بیتوجهی به درخواست انتقال به بیمارستان در زندان ارومیه
در ۶ اوت ۲۰۲۴، روحالله محمدی، ۴۸ ساله، پس از خودداری مقامات از انتقال وی به بیمارستان خارج از زندان جان باخت. او که به هفت سال حبس برای جرایم مرتبط با مواد مخدر محکوم شده بود، در شرایط بحرانی قرار داشت، اما درخواستهای درمانی نادیده گرفته شد.
فشارهای روانی و جسمی منجر به خودکشی
کمیل زندخانی – خودکشی پس از آزار مداوم
در ۸ فوریه ۲۰۲۴، کمیل زندخانی، ۱۹ ساله از ایلام، پس از تهدیدات مکرر از سوی دفتر اطلاعات شهر خودکشی کرد. او که پیشتر در اعتراضات ۲۰۲۲ بازداشت شده بود، به دلیل فشارهای روانی شدید دست به خودکشی زد.
شاهین گلهداری – زندانی سیاسی که در ارومیه خودکشی کرد
در ۲۵ فوریه ۲۰۲۴، شاهین گلهداری، زندانی سیاسی در ارومیه، به دلیل فشار روانی ناشی از شرایط سخت زندان دست به خودکشی زد. او در حال گذراندن حکم دو سال زندان به اتهام اقدام علیه امنیت ملی بود.
علیرضا خاری – خودکشی پس از احضارهای مکرر
در ۱۹ مارس ۲۰۲۴، علیرضا خاری، معترضی از بندر گز، پس از تهدیدات مداوم از سوی سپاه پاسداران دست به خودکشی زد. او پس از آزادی از زندان، تحت فشارهای روانی شدید قرار گرفت که در نهایت به خودکشی او منجر شد.
مرگ ها تحت عنوان مرگ طبیعی یا خودکشی
حمزه براهویی – مرگ زندانی بلوچ در زاهدان
در ۱۱ فوریه ۲۰۲۴، حمزه براهویی، زندانی بلوچ، بهطور مشکوکی در زندان زاهدان جان باخت. مقامات تلاش کردند از افشای این خبر جلوگیری کنند.
جواد روحی – مرگ به دلیل تزریق اجباری دارو
در سپتامبر ۲۰۲۳، جواد روحی در زندان نوشهر جان باخت. گزارشهای پزشکی قانونی نشان داد که مرگ وی ناشی از تزریق اجباری دارو توسط پرسنل زندان بوده است. روحی که به دلیل شرکت در اعتراضات سال 2022 به چندین مجازات اعدام محکوم شده بود، در شرایط مشکوکی که حاکی از غفلت عمدی یا قتل مخفیانه است، درگذشت.
مهناز طراح – تلاش برای خودکشی در زندان اوین
در ۲۳ ژوئیه ۲۰۲۴، مهناز طراح، زندانی سیاسی در اوین، اقدام به خودکشی کرد. او پس از بستری شدن در بیمارستان علیرغم وضعیت بحرانیاش به زندان بازگردانده شد. پرونده او نشان دهنده فشارهای شدیدی است که بازداشت شدگان سیاسی، به ویژه زنان، در بازداشتگاه های ایران با آن مواجه هستند.
موارد خودکشی به دلیل شرایط سخت زندان
حسین جلالی – خودکشی در زندان غزل حصار
در 26 فوریه 2024، حسین جلالی، مجرم مواد مخدر که محکومیت 25 ساله خود را می گذراند، با مصرف قرص خودکشی کرد. مقامات انتقال او به بیمارستان را به تاخیر انداختند و در نتیجه قبل از دریافت هرگونه مراقبت پزشکی جان خود را از دست دادند.
احمد کوردباچه – اقدام به خودکشی در زندان خورین
در 12 مارس 2024، احمد کردباچه به دلیل شرایط وخیم خود در زندان خورین اقدام به خودکشی کرد. او به عدم وجود خدمات حمایت از اعتیاد در زندان اعتراض کرده بود که به بدتر شدن وضعیت روانی او کمک کرد.
عبدالعزیز گلمحمدی – خودکشی به دلیل انکار مرخصی
زندانی سیاسی کرد عبدالعزیز گلمحمدی در 23 آوریل 2024 پس از اینکه مقامات زندان ارومیه درخواست مرخصی وی را رد کردند، به زندگی خود پایان داد.
زنان و زندانیان اقلیت که هدف قتل های مخفیانه بودند
زندانی زن بدون نام در تهران – مرگ مرموز
در اوایل سال 2024، یک زن زندانی ناشناس که به جرم قتل محکوم شده بود در شرایط نامعلومی در بند زنان تهران درگذشت. مقامات از افشای هویت او یا علت مرگ خودداری کردند.
مرگ های مشکوک در زندان لاکان رشت
بر اساس گزارش ها، چندین زندانی از جمله سهیل حقبین به دلیل مصرف بیش از حد داروهای روانپزشکی جان خود را از دست دادند. مقامات ادعا کردند که این مرگها خودکشی بوده است، با این حال شواهد حاکی از سوء استفاده از دارو به عنوان روشی برای کنترل و از بین بردن زندانیان است.
اعدامهای مخفیانه دولتی بهعنوان ابزاری برای سرکوب
این موارد بخشی از الگوی گستردهای از سوءاستفادههای سیستماتیک در زندانهای ایران است که مقامات از آن برای حذف مخالفان استفاده میکنند. در کنار افزایش اعدامهای رسمی، رژیم از شکنجه، بیتوجهی پزشکی و فشارهای روانی برای قتل زندانیان استفاده میکند. این روشها به رژیم اجازه میدهد بدون جلب توجه عمومی، مخالفان را از میان بردارد و با پنهان کردن این مرگها بهعنوان خودکشی یا مرگ طبیعی، از پاسخگویی بینالمللی فرار کند.
سرکوب و مخفی نگه داشتن اطلاعات، تهدید خانوادهها، و دستکاری گزارشهای پزشکی قانونی، نشاندهنده تلاش عمدی رژیم برای پنهان کردن ابعاد واقعی جنایات در زندانهای خود است. جامعه بینالمللی باید فوراً اقدام کند تا این نقض حقوق بشر افشا شود و عدالت برای قربانیان و خانوادههای آنها محقق گردد.