زندان مرکزی ارومیه (دریا) در شهر ارومیه مرکز استان آذربایجان غربی واقع و در سال ۱۳۴۸ افتتاح شده است.
زندان مرکزی ارومیه ۱۵ بند دارد و برای ظرفیت ۷۰۰ زندانی طراحی شده است، اما هم اکنون بیش از ۴ هزار نفر زندانی در آن محبوس هستند. از تراکم جمعیت در این زندان می توان به وخامت وضعیت استقرار و بهداشت زندانیان پی برد.
ماموران بازجویی و شکنجه در زندان:
رئیس فعلی این زندان امیر سهرابی می باشد؛ اسامی برخی دیگر از مسئولین این زندان به شرح زیر است:
مدیر کل سازمان زندانهای در استان آذربایجان غربی – حمزه بروجنی
مدیر حفاظت اطلاعات سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی استان – کربلایی
معاون زندان – پیمان خانزاده که در همکاری نزدیک با سازمان اطلاعات سپاه و اداره اطلاعات برای سرکوب زندانیان می باشد.
حفاظت اطلاعات زندان – نادر آذرنیا
مسئول واحد بازرسی زندان – جواد محمدی
قاضی ناظر – تورج مختاری
اسامی برخی از ماموران شکنجه در این زندان: امیر قره باغی، سعید علیزاده، آرش عنصری و مهدی بایرامی زاده حمزه
شکنجه و سایر بدرفتاری های در زندان مرکزی ارومیه رایج است و به طور سیستماتیک بر روی زندانیان اعمال می شود.
بسیاری از احکام اعدام زندان های آذربایجان غربی و حتی استان کردستان در این زندان صورت می گیرد.
وضعیت بهداشتی و استقراری زندانیان:
با توجه به تراکم جمعیت در این زندان، زندانیان برای استراحت شب دچار مشکلات فراوانی هستند و جهت استراحت در راهروها و در مسیرهای رفت و آمد و حتی در کنار مجموعه های بهداشتی به استراحت می پردازند و بیش از نیمی از جمعیت زندان دارای تخت نمی باشند و وضعیت زندان از نظر بهداشتی در سطح پایینی قرار دارد و حتی در شرایط شیوع کرونا، وضعیت این زندان تغییری نکرده است و با توجه به محیط بسته زندان و انواع بیماری هایی که در بین زندانیان از جمله بیماری های تنفسی و پوستی و همچنین کرونا وجود دارد، ابعاد فاجعه انسانی را در این زندان می توان درک کرد.
در این زندان مجموعه های بهداشتی و حمام نسبت به جمعیت زندان بسیار کم است و آب گرم در تمام ساعات روز در اختیار زندانیان قرار ندارد و تنها ۲ ساعت در روز آب گرم در اختیار زندانیان قرار دارد که در این مدت ۲۶ زندانی و به مدت ۵ دقیقه از حمام می توانند استفاده کنند.
بند زندانیان سیاسی:
بند ۱۲ این زندان مربوط به زندانیان سیاسی است که مجرمین خطرناک بر خلاف اصل تفکیک جرایم، جهت آزار و اذیت زندانیان سیاسی نیز در این بند نگهداری می شوند که نگرانی برای جان زندانیان سیاسی با توجه به عدم رعایت اصل تفکیک جرایم و همچنین شیوع ویروس کرونا که زندانیان از امکانات بهداشتی محروم می باشند، افزایش می دهد.
لازم به تاکید است که خانم میشل باشله کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل در موضع گیری روز سه شنبه ۱۵ مهر ۹۹ از وضعیت رو به وخامت مدافعان حقوق بشر، وکلا و زندانیان سیاسی در زندان های ایران عمیقا ابراز نگرانی کرده و خواستار آزادی آنان در شرایط همه گیری ویروس کرونا شده است.