مقدمه
صبح روز دوشنبه ۱۹ آبان ۱۴۰۴ (۱۰ نوامبر ۲۰۲۵)، مأموران گارد ویژه زندان اوین با یورش به بند ۷، دو زندانی سیاسی محکوم به اعدام، احسان افرشته و مهدی فرید، را برای اجرای حکم به زندان قزلحصار کرج منتقل کردند. این انتقال با اعتراض و اعتصاب غذای جمعی زندانیان سیاسی همراه شد.
شرح واقعه
به‌گزارش منابع داخل زندان، حوالی ساعت ۱۰:۳۰ صبح نیروهای گارد به دستور رئیس زندان و زیر نظر محمودی (رئیس بند ۷) و یوسفی (مسئول حفاظت) وارد سالن ۲ بند ۷ شدند. مأموران ابتدا زندانیان را به بهانه بازرسی به هواخوری منتقل کردند و سپس با بستن در، اسامی را به ترتیب خواندند. هنگام ورود گروه نخست، احسان افرشته با خشونت از جمع جدا و با چهار مأمور گارد به بیرون منتقل شد. مهدی فرید نیز هم‌زمان از سالن ملاقات به محل نامعلومی برده شد.
در جریان این عملیات، چند زندانی مورد ضرب‌وشتم قرار گرفتند و دست‌کم پنج نفر از بند ۷ به دفتر ریاست زندان احضار شدند. زندانیان سیاسی در اعتراض، از دریافت وعده ناهار خودداری کردند و دست به اعتصاب غذا زدند.
سابقه پرونده و بازداشت
احسان افرشته، متولد ۱۳۷۲، اهل اصفهان و دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مهندسی عمران است. او اوایل سال ۱۴۰۳ پس از بازگشت از ترکیه بازداشت و چندین ماه در سلول انفرادی یکی از بازداشتگاه‌های امنیتی تحت بازجویی قرار داشت. وی در مهر همان سال به بند عمومی زندان اوین منتقل شد و در دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی ابوالقاسم صلواتی، به اتهام «جاسوسی برای اسرائیل» به اعدام محکوم گردید.
حکم اعدام افرشته در مرحله فرجام‌خواهی توسط شعبه ۳۹ دیوان عالی کشور تأیید شد و نخستین درخواست اعاده دادرسی نیز از سوی شعبه ۹ رد گردید. اکنون پرونده در مرحله دوم اعاده دادرسی در شعبه ۲۹ دیوان عالی کشور در دست بررسی است؛ مرحله‌ای که خانواده و وکلای او آن را آخرین فرصت برای توقف اجرای حکم می‌دانند.
نقض دادرسی عادلانه
در روند بازداشت و محاکمه احسان افرشته، مجموعه‌ای از اصول بنیادین دادرسی عادلانه نقض شده است: بازداشت طولانی‌مدت در انفرادی، فقدان دسترسی به وکیل در مراحل بازجویی، اخذ اعترافات اجباری تحت فشار و تهدید خانواده برای سکوت. هیچ مدرک مستند یا علنی درباره اتهامات امنیتی او منتشر نشده است و بخش عمده پرونده بر اعترافات اخذشده در شرایط فشار بنا شده است.
این موارد ناقض ماده ۱۴ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (حق دادرسی عادلانه) و ماده ۷ همان میثاق (منع شکنجه و رفتار غیرانسانی) است که ایران از امضاکنندگان آن است.
وضعیت جسمی و روانی
به گفته منابع مطلع، احسان افرشته در پی ماه‌ها فشار روانی و بی‌خبری از سرنوشتش دچار مشکلات جسمی و روحی جدی شده است. با وجود درخواست‌های مکرر برای انتقال او به بهداری، مقامات زندان تاکنون از اعزام وی به مراکز درمانی خودداری کرده‌اند. هم‌بندیانش گزارش داده‌اند که در هفته‌های اخیر رفتار مأموران با او تغییر کرده و احتمال اجرای ناگهانی حکم موجب نگرانی گسترده در میان زندانیان شده است.
اعتراض و همبستگی زندانیان
در مهرماه سال جاری نیز مأموران زندان اوین قصد انتقال احسان افرشته به قزلحصار را داشتند اما با اعتراض جمعی زندانیان سیاسی بند ۷ مواجه شدند. آنان با سردادن شعارهایی چون «نه به اعدام» و «اعدام بس است» مانع از انتقال او شدند. این بار اما مأموران با خشونت و غافلگیری اقدام کردند تا از تکرار آن اعتراض جلوگیری کنند.
تحلیل حقوق بشری
پرونده احسان افرشته نمونه روشنی از استفاده نظام‌مند از مجازات اعدام برای سرکوب مخالفان سیاسی در ایران است. فقدان شفافیت قضایی، اعترافات اجباری و انتقال ناگهانی به زندان محل اجرای حکم، نشان‌دهنده تداوم نقض آشکار تعهدات بین‌المللی رژیم حاکم بر ایران در زمینه منع شکنجه و تضمین محاکمه عادلانه است.
محروم کردن زندانیان، به‌ویژه زندانیان سیاسی و عقیدتی، از درمان پزشکی نیز بخشی از همین سیاست فشار و فرسایش تدریجی است که هدف آن شکستن مقاومت زندانیان از طریق رنج و انزواست.
جمع‌بندی و فراخوان
در حالی که دیوان عالی کشور برای دومین‌بار پرونده را بررسی می‌کند، فعالان حقوق بشر و سازمان‌های بین‌المللی خواستار توقف فوری اجرای حکم اعدام احسان افرشته، تضمین حق دادرسی عادلانه و پایان دادن به سیاست اعدام‌های سیاسی در ایران شده‌اند. خانواده این زندانی همچنان تحت تهدید و فشار نهادهای امنیتی قرار دارند تا از اطلاع‌رسانی عمومی خودداری کنند.
پرونده احسان افرشته امروز به نماد روشنی از بی‌عدالتی ساختاری و نقض مستمر حقوق بشر در ایران تبدیل شده است — جایی که زندگی انسان‌ها به ابزار ارعاب و کنترل سیاسی بدل می‌شود.