اعتصابات کامیونداران ایران
حمایت گسترده مردمی، هشدارها و تهدیدهای رژیم و وعده‌های بدون ضمانت
مقدمه:
در بهار ۱۴۰۴، اعتصابی بی‌سابقه از سوی کامیونداران ایران در واکنش به سال‌ها بحران اقتصادی، سیاست‌های ناکارآمد، و نقض سیستماتیک حقوق صنفی آغاز شد. این اعتصاب سراسری، که از اول خرداد 1404 آغاز شد و تا کنون به 152 شهر گسترش یافته است.
کامیونداران: ستون فراموش‌شده زنجیره اقتصادی ایران
بخش حمل‌ونقل جاده‌ای در ایران، شریان حیاتی اقتصاد کشور به شمار می‌رود. بیش از ۹۹٪ کالاهای اساسی کشور از طریق حمل‌ونقل جاده‌ای جابه‌جا می‌شود. این بخش با حدود ۵۵۰ هزار راننده و بیش از ۴۳۳ هزار کامیون فعال، که ۹۳٪ آنها مالکان وسیله نقلیه خود هستند، ستون فقرات اقتصاد ایران است. ساختار غیرمتمرکز و خودمالکی این صنف، اعتصاب آنان را به ابزاری قدرتمند برای مقاومت مدنی تبدیل کرده است. ارزش اقتصادی ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای در ایران بالغ بر ده‌ها میلیارد دلار برآورد می‌شود، و این صنعت سالانه میلیاردها تومان در گردش مالی کالاها نقش‌آفرینی میکند. این پتانسیل برای ایجاد اختلال گسترده، اعتراضات صنفی کامیونداران را از یک مسئله صرفاً “صنفی” فراتر برده و آن را به یک نگرانی “امنیتی-اقتصادی” برای حکومت تبدیل میکند.
ریشه‌های اعتصاب: فقر، بی‌عدالتی و سوء‌مدیریت ساختاری
۱. افزایش چشمگیر هزینه‌های عملیاتی:
- قیمت سوخت دیزل از ۶۰۰ تومان به بیش از ۱۵۰۰۰ تومان در هر لیتر افزایش یافته است؛ سیاست سه‌نرخی شدن گازوئیل باعث شده سهمیه سوخت از ۲۰۰۰ لیتر به تنها ۱۰۰ تا ۲۰۰ لیتر کاهش یابد.
- قیمت یک جفت لاستیک ایرانی از ۱۷ میلیون تومان در سال گذشته به ۳۵ میلیون تومان در سال جاری رسیده است.
- نرخ بیمه پایه کامیونداران از حدود ۵ میلیون تومان در سال ۱۴۰۱ به ۱۲ تا ۱۵ میلیون در سال ۱۴۰۴ افزایش یافته، بدون اینکه پوشش درمانی یا بازنشستگی مناسبی ارائه شود.
۲. رکود در کرایه‌ها و تأخیر در پرداخت:
- کرایه حمل بار به‌طور متوسط تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش یافته، درحالی‌که نرخ تورم رسمی بیش از ۴۵٪ و نرخ واقعی برای کامیونداران به مراتب بالاتر است.
- طبق گزارشات، زمان پرداخت کرایه‌ها به رانندگان در برخی مناطق تا ۹۰ روز به تعویق افتاده است.
۳. ناامنی و بی‌عدالتی در توزیع منابع:
- در پنج‌ماهه نخست سال، بیش از ۱۲۰ مورد حمله، سرقت و تهدید جانی علیه رانندگان گزارش شده است.
- حضور واسطه‌ها در پایانه‌های بار، تا ۳۰٪ از مبلغ کرایه را به خود اختصاص می‌دهد که سهم واقعی راننده را کاهش می‌دهد.
۴. شاخص‌های ملی اقتصادی:
- حداقل حقوق مصوب سال ۱۴۰۴، تنها ۵۲٪ از هزینه سبد معیشت رسمی را پوشش می‌دهد.
- طبق اعلام سازمان تأمین اجتماعی، ۴۵۴۶۲ کارگر در اردیبهشت ۱۴۰۴ حقوق معوقه داشته‌اند.
نقشه سراسری مقاومت: اعتصابات اردیبهشت–خرداد ۱۴۰۴
- اعتصاب از ۲۲ اردیبهشت آغاز و تا 10 خرداد ادامه یافته است، با پوشش بیش از ۱52 شهر و ۳۰ استان
- مسیرهای بحرانی: جاده الیگودرز–اصفهان، داراب–فسا، دهگلان، ساوه، شیراز، کرمانشاه، بندر لنگه، مهران، رشت
- شیوه‌های مقاومت: توقف گسترده بارگیری، خاموش‌کردن خودروها در کنار جاده، نصب بنرهایی چون «کامیون‌ها در عزای معیشت خاموش شدند»
- حمایت دیگر گروه‌های صنفی: اعتصاب همزمان بازنشستگان تأمین اجتماعی، کارگران صنایع نفت، و اعتراضات محلی در اهواز، هویزه، و کرمان
رویکرد دوگانه حکومت—وعده‌های توخالی در سایه تهدید و سرکوب
رژیم تلاش کرد با تهدید و تطمیع به مقابله با اعتصاب بپردازد. مهران قربانی، معاون وزیر راه و شهرسازی، اعلام کرد که «به تمامی خواسته‌های کامیونداران ظرف یک ماه آینده رسیدگی خواهد شد». اما کامیونداران تأکید کرده‌اند که وعده‌های شفاهی و فاقد ضمانت را نمی‌پذیرند.
غلامرضا دهقان، نماینده مجلس رژيم از کازرون، در سخنانی در مجلس، اذعان کرد که «سال‌هاست حقوق رانندگان نادیده گرفته شده» و دولت به مطالبات آنان بی‌توجهی کرده است. (خبرگزاری ایسنا – ۹ خرداد).
همچنین روابط عمومی اداره کل راه داری و حمل و نقل جاده‌ای استان یزد طی یک بنر در ورودی پایانه تهدید کرده است که اگر برای بردن بار اقدام نکنید از کلیه مزایای قانونی محروم می شوید.
از سوی دیگر نیروهای سرکوبگر طی روزهای اخیر تعدادی از رانندگان شریف در استان‌های خوزستان، گیلان، همدان، فارس و کردستان را به جرم تصویربرداری و ارسال گزارش به رسانه‌ها بازداشت و برخی از آنان را برای اعترافات اجباری تحت فشار و شکنجه قرار داده اند. روابط عمومی سپاه خوزستان اعلام کرد: «افرادی با هویت مشخص که طی روزهای اخیر اقدام به تصویربرداری و ارسال فیلم‌های متعددی از تجمعات و اعتصاب کامیونداران در پایانه بار بندر خمینی به شبکه‌های معاند کرده بودند، از سوی سازمان اطلاعات سپاه خوزستان شناسایی و دستگیر شدند»(خبرگزاری دانشجو ۸ خرداد ۱۴۰۴).
در واکنش به این تهدیدها، اتحادیه تشکل‌های کامیون داران و رانندگان سراسر کشور با صدور بیانیه‌ای موضع خود را صریح اعلام کرده است:
به نام عدالت، به نام جاده، به نام رنجِ بی‌پایان چرخ‌هایی که سکوت نکردند…
…. ما به روشنی اعلام می‌کنیم که این اقدامات نه‌تنها کوچک‌ترین خللی در اراده‌ی ما ایجاد نمی‌کند، بلکه ما را مصمم‌تر می‌سازد.
…ما خواستار آزادی فوری و بی‌قید و شرط همکاران‌مان هستیم و هشدار می‌دهیم: سرکوب، دستگیری و تهدید، پاسخی به مطالبات مشروع نیست؛ بلکه نشانه‌ای از استیصال در برابر موج خروشان عدالت‌خواهی ماست.
ما تا رسیدن به حقوق‌مان، تا تحقق کرایه عادلانه، بیمه‌ی درست، امنیت جاده‌ای، و کرامت انسانی، از پا نخواهیم نشست. این راه، راه ماست. این صدا، صدای ماست. و این اتحاد، شکست‌ناپذیر است.
درود بر رانندگان غیرتمند ایران
اتحادیه تشکل‌های کامیون داران و رانندگان سراسر ایران ۶ خرداد ۱۴۰۴
چکش سرکوب: بازداشت، تهدید و اعتراف‌گیری اجباری
- دست‌کم ۲۰ راننده و حامیان آنان بازداشت شدند؛ عمده‌ترین موارد شامل:
- علیرضا فغفوری (رضا شب‌زاده) – بهبهان– دستگیری با یورش شبانه، بی خبری مطلق از وضعیت او
- شهاب دارابی (کامیون‌دار و فعال رسانه‌ای) – اسلام‌آباد غرب– بازداشت و انتقال به مکان نامعلوم
- برهان احمدی – سنندج – بازداشت توسط لباس‌شخصی‌ها و اعتراف اجباری
- کاوه مرادیان و رزگار مرادی – سنندج – بازداشت و انتقال به زندان مرکزی
- صدیق محمدی– سنندج – بازداشت و ضرب و شتم مأموران
- زانکو رستمی و حامد – دهگلان– بازداشت توسط نیروهای امنیتی
- یورش نیروهای امنیتی در سنندج با استفاده از اسپری فلفل گزارش شده است
- اعترافات ضبط‌شده از برخی بازداشت‌شدگان در تلویزیون پخش شد؛ بدون حضور وکیل و با نشانه‌هایی از فشار و اجبار
- تهدید به اتهامات «محاربه» و «افساد فی‌الارض» برای برخی بازداشت‌شدگان مطرح شده است
نقض نظام‌مند حقوق بشر و اصول بین‌المللی
- ماده ۹ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی: منع بازداشت خودسرانه
- ماده ۱۴: الزام به دادرسی عادلانه و منع شکنجه
- ماده ۱۹: حق آزادی بیان
- ماده ۲۱: آزادی تجمع مسالمت‌آمیز
- ماده 87 (آزادی تشکل) و ۹۸ (حق سازماندهی و چانه‌زنی جمعی) کنوانسیونهای بین‌المللی کار ILO که ایران آن را امضا نکرده است
حمایتهای گسترده از اعتصاب کامیونداران:
وضعیت کامیونداران در ایران و سرکوب اعتراضات آنها، واکنش‌های گسترده‌ای را در سطح داخلی و بین‌المللی برانگیخته است در نهمین روز اعتصاب کامیونداران، برخی اتوبوس‌داران نیز به آنها پیوسته اند و همزمان اقشار و اصناف مختلف جامعه از جمله معلمان، بازنشستگان، پرستاران، کارگران نفت، فرهنگیان، مدافعان حقوق بشر در شهرهای مختلف بطور گسترده به حمایت از اعتصابیون برخاسته‌اند. همچنین گروههایی از کسبه و بازاریان تهران، زندانیان، کسبه و بازاریان کرمانشاه، دانشجویان دانشگاه بوشهر فارغ‌التحصیلان استان کهگیلویه و بویراحمد، طی بیانیه هایی از اعتصاب کامیونداران و رانندگان خودروهای سنگین حمایت کردند.
فراخوان به اقدام جهانی: مسئولیت‌پذیری در برابر سرکوب صنفی
نهادهای بین‌المللی باید:
- خواستار آزادی فوری و بی‌قید و شرط تمامی بازداشت‌شدگان شوند
- از حق تشکل‌یابی، اعتراض صنفی و امنیت شغلی کامیونداران حمایت کنند
- مقامات مسئول در سرکوب را با ابزارهای حقوقی بین‌المللی پاسخ‌گو سازند
نتیجه‌گیری:
اعتصاب کامیونداران، آینه‌ای از رنج‌های انباشته مردمی است که دیگر تاب تحمل ندارند. این حرکت اعتراضی، صرفاً واکنشی به افزایش قیمت یا سهمیه‌بندی سوخت نیست؛ بلکه پاسخی است به سال‌ها تحقیر، فشار اقتصادی، فساد و بی‌عدالتی. حکومت به جای حل بحران، با ابزارهای سرکوب‌گرایانه تلاش کرده این صداها را خاموش کند؛ اما گستردگی اعتراضات، همبستگی میان اقشار مختلف جامعه و حمایت بین‌المللی، بیانگر آغاز فصل تازه‌ای در مقاومت مدنی است.
