انتقال پنهانی و خشونت‌آمیز یک نخبه زندانی، در آستانه‌ی انفجار و سکوت
مقدمه
در ساعت ۱۳ بعدازظهر چهارشنبه ۲۸ خرداد ۱۴۰۴ (۱۸ ژوئن ۲۰۲۵)، علی یونسی، دانشجوی نخبه و زندانی سیاسی، با خشونت از بند ۴ زندان اوین ربوده و به مکان نامعلومی منتقل شد. پنج روز بعد، زندان اوین مورد حمله موشکی قرار گرفت و بخش‌هایی از آن، از جمله بند ۲۰۹، ویران شد. اکنون، بیش از ۱۲ روز پس از این انتقال، هیچ خبری از علی در دست نیست. خانواده، وکیل، و نهادهای حقوق بشری در بی‌خبری کامل به‌سر می‌برند.
ناپدیدسازی قهری علی یونسی، در سکوت سنگین رسانه‌ای، در کنار سکوت مقامات رسمی، بار دیگر زنگ خطر نقض سیستماتیک حقوق بشر در زندانهای ایران را به صدا درآورده است.
علی یونسی کیست؟
علی یونسی، متولد ۱۹ مهر ۱۳۷۹ (۱۱ اکتبر ۲۰۰۰)، دانشجوی مهندسی کامپیوتر دانشگاه صنعتی شریف، یکی از درخشان‌ترین چهره‌های علمی ایران است. او برنده مدال نقره المپیاد کشوری نجوم (۱۳۹۵)، مدال طلای همان المپیاد (۱۳۹۶) و مدال طلای المپیاد جهانی نجوم و اخترفیزیک در چین (۲۰۱۸) است.
او در ۲۲ فروردین ۱۳۹۹، تنها در ۱۹ سالگی، بدون حکم قضایی، با خشونت بازداشت شد. مقامات امنیتی و قضایی، ابتدا او را به «ارتباط با گروه‌های ضدانقلاب» متهم کردند و سپس اتهامات ساختگی «افساد فی‌الارض» و «اجتماع و تبانی علیه نظام» را بر او وارد کردند. علی پس از بیش از ۸۰۰ روز در سلول انفرادی، نهایتاً به ۱۶ سال زندان محکوم شد که بعدها به ۶ سال و ۸ ماه کاهش یافت.
اما علی هرگز از اسارت رها نشد؛ او همچنان زندانی یک سیستم امنیتی-قضایی است که هدفش نه اجرای عدالت، بلکه سرکوب نسل اندیشمند کشور است.
سناریوی ناپدیدسازی
در روز ۲۸ خرداد ۱۴۰۴، مأموران اطلاعات زندان اوین، با برنامه‌ریزی قبلی، علی یونسی را از آشپزخانه بند ۴ بیرون کشیده و با ضرب و شتم به مکان نامعلومی منتقل کردند. این انتقال بدون اطلاع خانواده یا وکیل، بدون حکم قضایی، و در سکوت کامل صورت گرفت.
خواهرش، آیدا یونسی، در همان روز در پلتفرم ایکسX نوشت:
«امروز ماموران اطلاعات، برادرم #علی_یونسی را به زور از زندان اوین ربودند و به محل نامعلومی منتقل کردند. مادرم از نگرانی حالش متشنج است. نمی‌دانیم علی را کجا بردند. شرم بر شما که در این شرایط هم دست از سر زندانیان برنمی‌دارید.»
برادرش، رضا یونسی، نیز نوشت:
« برادرم از پنج سال پیش بدون یک روز مرخصی در حبس است. امروز او را با ضرب و شتم ربودند و به مکان نامعلومی بردند. جان زندانیان در خطر است.»
هشدار گزارشگر ویژه سازمان ملل
در تاریخ ۲۵ ژوئن ۲۰۲۵، دکتر مایسا سایتو، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور ایران، در پستی رسمی هشدار داد:
گزارش‌های نگران‌کننده‌ای درباره‌ی انتقال زندانیان از زندان اوین دریافت کرده‌ام. به‌ویژه مورد علی یونسی بسیار نگران‌کننده است. طبق گزارش‌ها، او در ۲۹ خرداد به اجبار از بند ۴ منتقل شده و از آن زمان خانواده‌اش هیچ اطلاعی از محل نگهداری او ندارند.»
این هشدار، تأکیدی بر این واقعیت تلخ است: علی یونسی اکنون در خطر شدید شکنجه یا بدرفتاری قرار دارد و ناپدیدسازی قهری او باید به‌عنوان فوریت بین‌المللی تلقی شود.
پدر و پسر در اسارت؛ خانواده‌ای که هدف قرار گرفت
پرونده علی یونسی تنها به بازداشت یک دانشجوی نخبه محدود نمی‌شود. این داستان، روایت سرکوب نسلی و خانوادگی است که پدر، پسر، خواهر و مادر را به‌طور هم‌زمان زیر فشار قرار داده است.
میریوسف یونسی، پدر علی، یک زندانی سیاسی باسابقه است. او پیش از انقلاب، سه سال در زندان شاه بود و در دهه ۱۳۶۰ نیز به دلیل حمایت از مجاهدین خلق، ۹ سال زندانی شد. در دی‌ماه ۱۴۰۱، در جریان بازداشت‌های سراسری، بدون حکم قضایی دوباره دستگیر و به ۵ سال زندان محکوم شد.
در ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۴، پس از ملاقات با پسرش، او را با خشونت از بند ۴ به بند ۷ زندان اوین منتقل کردند؛ بخشی که مخصوص مجرمان عادی است و شرایط بهداشتی و انسانی آن، برای یک مرد ۷۰ ساله با دیابت، افت فشار خون و کم‌شنوایی، به‌شدت خطرناک است. میریوسف در اعتراض به این انتقال تحقیرآمیز، از ۲۳ اردیبهشت دست به اعتصاب غذا زد. وضعیت جسمی او به‌سرعت وخیم شد: قند خونش به ۶۵ و فشارش به ۹ رسید. اما مقامات نه‌تنها اعتنایی نکردند، بلکه ارتباط او با خانواده و هواخوری را نیز محدود کردند.
در چنین شرایطی، ربودن علی در ۲۸ خرداد، ضربه‌ای مضاعف به این خانواده وارد کرد.
رضا یونسی، فرزند دیگر این خانواده، در ایکس نوشت:
«مادرم از نگرانی حالش وخیم است. ما نه اطلاعی داریم، نه پاسخی. علی پنج سال است بدون یک روز مرخصی در زندان است و حالا او را ربوده‌اند»
آیدا یونسی، خواهر علی، هم نوشت:
«شرم بر شما که خشم و عقده‌تان را بر سر زندانیان خالی می‌کنید. مادرم از ترس و نگرانی تشنج کرده. نمی‌دانیم علی کجاست.»
در این پرونده، هر سه ستون یک خانواده — پدر، مادر و فرزندان — به‌طور مستقیم هدف سرکوب، تهدید و رنج قرار گرفته‌اند. این نه فقط نقض حقوق فردی، بلکه نمونه بارز مجازات جمعی است؛ روشی که رژیم ملایان برای درهم شکستن روحیه مقاومت، علیه خانواده‌های زندانیان سیاسی به کار می‌برد.
نقض حقوق بشر
انتقال علی یونسی مصداق مستقیم موارد زیر است:
- ماده ۳، ۵، ۹، ۱۰ و ۱۲ اعلامیه جهانی حقوق بشر
- ماده ۷ و ۱۴ میثاق حقوق مدنی و سیاسی
- ماده ۳ کنوانسیون بین‌المللی حمایت از افراد در برابر ناپدید شدن قهری
- اصول ۱ و ۶ مجموعه اصول حمایت از افراد در بازداشت
- قوانین نلسون ماندلا درباره رفتار با زندانیان
فراخوان فوری به جامعه جهانی
در برابر این ناپدیدسازی خطرناک و سازمان‌یافته، ما قویاً از نهادهای بین‌المللی می‌خواهیم:
- آزادی فوری و بدون قید و شرط علی یونسی و پدرش، یوسف یونسی
- آغاز تحقیقات مستقل، فوری و بی‌طرفانه درباره شکنجه‌ها، تهدیدها، و انتقال غیرقانونی
- فشار رسمی بر دولت ایران برای ارائه اطلاعات فوری درباره محل نگهداری علی
- صدور اقدام فوری (Urgent Action) از سوی عفو بین‌الملل و گزارشگران ویژه سازمان ملل
- ثبت رسمی پرونده علی یونسی به عنوان ناپدیدسازی قهری در مراجع بین‌المللی
نتیجه‌گیری
»علی یونسی کجاست؟«
این سوال ساده، اکنون پژواکی است از ترس، مقاومت، و مطالبه حقیقت.
سکوت بیشتر، تنها به معنای همدستی است.
اکنون وقت ایستادن کنار علی است، پیش از آن‌که خیلی دیر شود.
