در جلسه‌ای غیرعلنی در روز چهارشنبه 30 آبان 1403 قوه قضاییه ایران احکام ۴۰ زندانی متهم به مشارکت در آتش‌سوزی مهر 1401 در زندان اوین را تأیید کرد. این زندانیان، که احکام‌شان تنها از طریق وکلایشان ابلاغ شد، با احکام اضافی شامل حبس، شلاق و جریمه مواجه شده‌اند. این احکام که در تاریخ 29 خرداد 1403 صادر شده بودند، بدون رعایت اصول دادرسی عادلانه اجرا شدند و اعتراضات گسترده‌ای را برانگیختند.
تأیید احکام برای زندانیان سیاسی
قوه قضاییه همچنین احکام چهار زندانی سیاسی متهم در ارتباط با این آتش‌سوزی را نهایی کرد. این احکام شامل:
لقمان امین‌پور: هشت سال و هشت ماه حبس به همراه ۱۴۸ ضربه شلاق.
میثم دهبان‌زاده: هشت سال و هشت ماه حبس به همراه ۱۴۸ ضربه شلاق.
مجید روشن‌نژاد: هشت سال و هشت ماه حبس به همراه ۱۴۸ ضربه شلاق.
رضا سلمان‌زاده: هفت سال حبس به همراه ۷۴ ضربه شلاق.
گزارش‌ها حاکی از آن است که این احکام به درخواست وزارت اطلاعات ایران و بدون احضار متهمان یا اجازه به وکلای آنها برای دفاع صادر شده‌اند.
نقض روند دادرسی در محاکمه
دادگاه تجدیدنظر این احکام را بدون اطلاع‌رسانی به متهمان یا اجازه به نمایندگان قانونی آنها برای ارائه دفاعیه تأیید کرد. جلسه اصلی دادگاه، که در خرداد 1403 در شعبه ۱۱۴۸ دادگاه کیفری ۲ برگزار شد، با تخلفات گسترده‌ای همراه بود:
محرومیت از حق دفاع: وکیل مدافع، آقای رامین صفری‌نیا، از دادگاه اخراج شد و به متهمان اجازه دفاع داده نشد.
صدور فوری احکام: احکام در کمتر از ۲۴ ساعت نهایی شدند.
عدم ارائه شواهد: قوه قضاییه مدعی شد که متهمان خساراتی به ارزش ۳۱۰ میلیارد ریال (حدود۷۴۰ هزار دلار آمریکا) به زندان اوین وارد کرده‌اند، اما هیچ مدرکی در این باره ارائه نشده است.
پیش‌زمینه آتش‌سوزی زندان اوین
در 23 مهر 1401، در اوج اعتراضات سراسری در ایران، آتش‌سوزی بزرگی بخش‌هایی از زندان اوین را در بر گرفت. نیروهای امنیتی حملات خشونت‌باری علیه زندانیان انجام دادند که منجر به کشته شدن حداقل ۹ نفر و زخمی شدن بیش از ۱۰۰ نفر شد. مقامات قضایی در ادامه، ۴۰ زندانی از بند ۷ و چهار زندانی سیاسی از بند ۸ را متهم به ایجاد این آتش‌سوزی کردند.
پروفایل متهمان اصلی
لقمان امین‌پور: به اتهام «تخریب اموال عمومی» (شش سال زندان و ۷۴ ضربه شلاق)، «ایجاد اخلال در نظم زندان» (۱۶ ماه زندان و ۷۴ ضربه شلاق)، و «نافرمانی از مسئولان» (۱۶ ماه زندان) مجموعاً به هشت سال و هشت ماه زندان محکوم شد. او هم‌اکنون در زندان قزل‌حصار دوران محکومیت خود را سپری میکند. پیش‌تر نیز به اتهام «اجتماع و تبانی» و «عضویت در سازمان مجاهدین خلق ایران» به ۱۰ سال زندان محکوم شده بود.
میثم دهبان‌زاده: به اتهام «تخریب اموال عمومی» (شش سال زندان و ۷۴ ضربه شلاق)، «ایجاد اخلال در نظم زندان» (۱۶ ماه زندان و ۷۴ ضربه شلاق)، و «نافرمانی از مسئولان» (۱۶ ماه زندان) مجموعاً به هشت سال و هشت ماه زندان محکوم شد. او همچنین در سال 1402 به اتهام «اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرم علیه امنیت ملی» در «ارتباط با سازمان مجاهدین خلق ایران» و «تشکیل گروه برای اختلال در امنیت ملی» به شش سال زندان محکوم شده بود.
مجید روشن‌نژاد: همانند امین‌پور و دهبان‌زاده به هشت سال و هشت ماه زندان محکوم شد. او در زندان بزرگ تهران نگهداری می‌شود. روشن‌نژاد که پیش‌تر به دلیل فعالیت‌های آنلاین انتقادی نسبت به دولت زندانی شده بود، در جریان آتش‌سوزی زندان اوین از ناحیه پا گلوله خورد و به دلیل اهمال عمدی مقامات زندان، ماه‌ها از درمان پزشکی محروم ماند.
رضا سلمان‌زاده: به اتهام «تخریب اموال عمومی» (پنج سال زندان و ۷۴ ضربه شلاق)، «ایجاد اخلال در نظم زندان» (یک سال زندان) و «نافرمانی از مسئولان» (یک سال زندان) مجموعاً به هفت سال زندان محکوم شد.
این پرونده، الگویی گسترده از سرکوب سیستماتیک و مجازاتهای سنگین علیه زندانیان سیاسی در ایران را نشان می‌دهد. احکام سنگین معمولاً پس از محاکماتی که شفافیت و استانداردهای قانونی بین‌المللی را رعایت نمی‌کنند، صادر می‌شوند.
فراخوان برای اقدام فوری بین‌المللی
مانیتورینگ حقوق بشر از کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل، شورای حقوق بشر سازمان ملل، و گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران درخواست میکند که هیئتی بین‌المللی برای بررسی وضعیت زندانهای ایران و ملاقات با زندانیان، به‌ویژه زندانیان سیاسی، اعزام کنند.
جامعه جهانی باید ایران را به دلیل بی‌توجهی آشکار به حقوق بنیادین انسانی پاسخگو کند.
