چرا نه به اعدام – بخش هشتم

«اکنون من اسیرم. جسمم را در دخمه‌ای تیره و تار به زنجیر کشیده ‌و روحم را در ظلمت اندیشه‌ای مرگبار به زندان انداخته‌اند… من محکوم به اعدامم، محکوم به اعدام!… انیس و ندیمی جز آن ندارم. سراپایم از احساس آن یخ کرده و تنم در زیر فشار سنگین توان‌فرسای آن خمیده است!…» («آخرین روز یک محکوم»، ویکتور هوگو)

نوشته دکتر عزیز فولادوند

بخش هشتم – چرخه خشونت- نتیجه گیری

لغو اعدام یک تجربه عقلایی بشر معاصر است. انسان برای دست یابی به این تجربه راه دراز و پر مشقتی را پیموده است. گذار از ادوار تاریک به عصر خردگرایی، مملو از فراز و فرودهای نفس گیر بوده است. مجازات ِ اعدام در حال پیوستن به گذشته شرمگین انسان است. دفتر این مجازات خشن و غیر انسانی می رود تا بسته شود. به گزارش مرکز اطلاعات مجازات اعدام، بیش از ۷۰ درصد از کشورهای جهان، مجازات اعدام را به طور قانونی یا عملی لغو کرده‌اند. قزاقستان و پاپوآ گینه نو تا ژوئیه ۲۰۲۲، در زمره جدیدترین کشورهایی بودند که مجازات اعدام را لغو کرده‌اند. پارلمان مالزی در آوریل ۲۰۲۳ مجازات الزامی اعدام در این کشور را لغو کرد و مجازات‌های دیگری را جایگزین آن نمود. به گفته یک مقام ارشد دولتی، اعدام عامل بازدارنده مؤثری در ارتکاب جرم نبوده است. فهرست کشور‌هایی که اعدام را لغو یا معلق کرده‌اند در حال رشد است.

با بکارگیری خشونت کلامی و توصیفهایی چون «ضد انقلاب»، «مرتد»، ««بغی» و غیره شکل گیری «دیگر سازی» و شیطانسازی آغاز می شود، که راه را برای تبعیض، ستم، یورش و مجازاتهای غیر انسانی می گشاید. در واقع «دیگر سازی» اولین قدم در مسیری است که به اعمال تبعیض و خشونت می انجامد. این سوال به وقت خود باقی است که آیا دولتها اجازه دارند قبل از ریشه کردن فقر، قبل از برقراری عدالت نسبی و تامین معاش و امنیت وسعادت شهروندان، مجازاتهای خشن برای ناهنجاریهای اجتماعی وضع کنند؟ «فقط در پرتو تراوش همگانی بوی خوش نان است که عدالت» (دکتر شریعتی) بال می گستراند و خشونت رخت بر می بندد. منبع خشونت رژیم امتیاز ورز حاکم است.

رژیم فقیهان بر خلاف ادعایش، با بکارگیری ابزار اعدام، دفاع از حق حیات را مد نظر ندارد. این نگاه بر پایه تهدید به نابودی و گرفتن جان آدمی استوار است و به آن مشروعیت قانونی یا الهی می بخشد. چنین اندیشه ای می خواهد «عدالت» را با جنایات و قصاص همسنگ کند. این رویکرد تنفر، عداوت، انتقامجویی و ویرانگری را موعظه کرده، گسترش می دهد. منطق مجازات اعدام، نگاهی مکانیکی و منجمد به انسان داشته و امکان تحول درونی و تربیت افراد را ار همان ابتدا ناممکن می پندارد.

واقعیت اجتماعی چیزی سفت و منجمد و ابدی نیست. باید از هنجارها قداست زدایی شود. در این تلاش است که «واقعیت» نوین، اندیشه ای جدید آرام آرام جوانه می زند و خود را به جهان تحمیل کرده راه می گشاید. وظیفه ما کمک کردن به «اندیشه جدید» است. فریاد لغو اعدام می رود تا فراگیر شود.

لغو مجازات اعدام با بیانی روشن و صریح در برنامه ده ماده ای خانم مریم رجوی گنجانیده شده که به عنوان یک مُدل و سندی مهم در ایران فردا قابل اتکاء است. در کارزارهای عدیده بین المللی، مقاومت ایران بر لغو این کیفر خشن پای می فشرد.[1] این اندیشه شایسته حمایت جهانی است. در کانون این نگاه حق حیات و اندیشه کرامت انسانی نشسته است.

دفاع از «حق حیات» وظیفه ماست.

«برای پی‌ریزی جامعه‌ای بکوشیم که در آن حکومت بیش از یک قاتل عادی، حق قاتل شدن نداشته باشد. و وقتی که به صورت حیوانی درنده حمله کند، با خودش نیز چون حیوانی درنده عمل شود.»

(خطابه ویکتور هوگو در نخستین مجمع قانونگذاری فرانسه برای تدوین قانون اساسی کشور، ژانویه ۱۸۵۰ )

[1]   .اکثریت بسیاری از پازلمانهای کشورهای  غربی وعربی وهمچنین 125 تن از رهبران سابق کشورهای مختلف جهان از طرح ده ماده ای خانم رجوی برای ایران آینده حمایت کرده اند.